Η γέννηση της αστρολογίας ξεκίνησε από τους αρχαίους Έλληνες και υπάρχουν αποδείξεις!

Ήξερες ότι πρώτοι οι Έλληνες σκεπτικιστές είχαν επινοήσει έναν θεμελιώδη ζωδιακό, ένα μαθηματικό μοντέλο αποτελούμενο από 12 ίσα ζώδια των 30 μοιρών το καθένα, το οποίο στηρίχθηκε στους υπάρχοντες αστερισμούς; Το πιο πιθανό είναι ότι η αστρολογία εξασκούνταν στην Ελλάδα από την εποχή των Ορφικών, εικασία που γίνεται εμφανής, κατά την ανάγνωση των Ορφικών ύμνων, κάτι που έρχεται σε αντίθεση με την επικρατούσα άποψη ότι, δηλαδή, οι Έλληνες διδάχτηκαν την αστρολογία από τους λαούς της Μεσοποταμίας! Κι ήταν ο Μέγας Αλέξανδρος, το 331 π.Χ, που με την εισβολή του, σηματοδότησε την κρίσιμη καμπή, κατά την οποία ο πολιτισμός της Μεσοποταμίας ήρθε αντιμέτωπος με τους αρχαίους Έλληνες και το πνεύμα τους, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα την γέννηση της σύγχρονης αστρολογίας.

Ας πάμε να δούμε την εξέλιξη της αστρολογίας από την αρχαιότητα έως τους Ελληνιστικούς χρόνους!

- Στο έργο του Περί Αστρολογίας, ο Λουκιανός γράφει χαρακτηριστικά: «Όσο για τους Έλληνες, ούτε από τους Αιθίοπες, ούτε από τους Αιγύπτιους άκουσαν τίποτα για την αστρολογία, μα πρώτος ο Ορφέας, ο γιος του Οίαγρου και της Καλλιόπης, τους την δίδαξε». Επίσης, σε άλλο σημείο αναφέρει:

«Ο Τειρεσίας από τη Βοιωτία, που είχε μεγάλη φήμη, δίδαξε τους Έλληνες ότι από τα πλανητικά αστέρια, άλλα είναι θηλυκά κι άλλα αρσενικά και ότι η ενέργεια τους είναι διαφορετική».

- Μερικές από τις αρχαιότερες αναφορές στην αστρονομία ανήκουν στον ποιητή Ησίοδο, στο έργο του Έργα και Ημέραι, που γράφτηκε πριν από το 750 π.Χ. Ο Ησίοδος συνέταξε ένα κατάλογο των ημερών του έτους, σύμφωνα με τον οποίο μπορούσε να βρει κανείς ποιες ήταν οι καλύτερες ημέρες για διάφορες δραστηριότητες βασιζόμενος στην ανατολή συγκεκριμένων αστέρων.

- Ιδρυτής της αρχαίας ελληνικής αστρονομίας θεωρείται ο Θαλής ο Μιλήσιος (γεννήθηκε το 624 π.Χ.) Στα επιτεύγματα του περιλαμβάνεται μεταξύ άλλων η πρόβλεψη μίας έκλειψης, το αποτέλεσμα της οποίας ήταν να σταματήσει ο πόλεμος μεταξύ των Μήδων και τον Λυδών. Η χρονολογία αυτής της έκλειψης ήταν πιθανώς το 585 π.Χ.

- Ο μεγάλος φιλόσοφος από την Ιωνία, ο Αναξίμανδρος (610 – 546 π.Χ), ήταν ο πρώτος που προσπάθησε να εξηγήσει την κίνηση των πλανητών ως ένα είδος μηχανισμού. Ήταν ο πρώτος φιλόσοφος που υπέθεσε ότι ο ουρανός περιείχε ξεχωριστές σφαίρες μέσω των οποίων ταξίδευαν οι πλανήτες. Υποστήριζε την ύπαρξη του «Απείρου» ως απέραντης πηγής, από την οποία προέρχονται όλα και στην οποία επιστρέφουν όλα και είναι αυτός, απ’ όσο γνωρίζουμε, που σχεδίασε τον πρώτο γεωγραφικό χάρτη της γης.

- Άλλος φιλόσοφος από την Ιωνία ήταν ο Αναξιμένης (585 – 525 π.Χ. περίπου), που πρότεινε την υπόθεση ότι οι πλανήτες κινούνται στο διάστημα μέσα σε διαφανής κρυστάλλινες σφαίρες γύρω από τη γη, μια αντίληψη που επικράτησε έως το τέλος του Μεσαίωνα. Οι έννοιες του μακρόκοσμου και του μικρόκοσμου αποδίδονται επίσης στον Αναξιμένη ο οποίος, εκτός των άλλων, συνέβαλε στην εξέλιξη της αστρονομίας με τις παρατηρήσεις του για την απόκλιση της εκλειπτικής.

- Ο Θέων ο Αλεξανδρεύς, σημαντικός φιλόσοφος και αστρονόμος του 4ου αιώνα μετά μ.Χ., αναφέρει ότι ο Αναξιμένης γνώριζε το αληθινό αίτιο των εκλείψεων και ότι είναι αυτός που τελειοποίησε τον κανόνα και έστησε στη Σπάρτη το πρώτο ηλιακό ρολόι.

- Άλλος μεγάλος φιλόσοφος και αστρονόμος της εποχής εκείνης ήταν και ο Αναξαγόρας (500 – 428 π.Χ.), ο οποίος ανέπτυξε τη θεωρία ότι «έν αρχή» τα πάντα είναι αναμεμιγμένα, το υγρό και το ξηρό, το θερμό και το ψυχρό, το φωτεινό και το σκοτεινό και μόνο ο «Νους» υπερέχει όλων: Άπειρος, ανεξάρτητος, ο μόνος ικανός να επιδράσει στα πάντα. Ρεύματα και στρόβιλοι αέρα και αιθέρα, στα οποία την πρώτη ώθηση έδωσε ο «Νους» συνετέλεσαν από κοινού στην δημιουργία του κόσμου.

- Την ίδια περίπου εποχή, ο Ηράκλειτος, από την Έφεσο (540-480 π.Χ.), ανέπτυξε τη θεωρία του «είναι» –μίας ιδέας της κατάστασης μονιμότητας – και του «γίγνεσθαι» – μίας κατάστασης διαρκούς αλλαγής που επιδρά στο φυσικό κόσμο. Η θεωρία αυτή παρομοιάζεται με την διάκριση μεταξύ αρνητικών και θετικών ζωδίων στην αστρολογία.

- Ο Πυθαγόρας ο Σάμιος (586 – 572 π.Χ.) ήταν ο πρώτος που πρότεινε την ιδέα του σφαιρικού σχήματος της γης. Η κυρία συνεισφορά του Πυθαγόρα στην αστρολογία έγκειται στην θεωρία του ότι οι αριθμοί και οι αριθμητικοί συσχετισμοί είναι η βάση του σύμπαντος. Το ένα αντιπροσωπεύει την ενότητα, το δύο την δυαδικότητα κλπ. Το γεγονός, για παράδειγμα, ότι σε ένα σύγχρονο αστρολογικό χάρτη ο τέταρτος οίκος αντιπροσωπεύει το σπίτι, την οικογένεια, βασίζεται ακριβώς στην άποψη του Πυθαγόρα ότι αριθμός «τέσσερα» είναι ο αριθμός της δομής. Ο Πυθαγόρας είχε εκπαιδευτεί στα μαθηματικά στην Ιωνική σχολή, και γνώριζε τον Θαλή τον Μιλήσιο και τον Αναξίμανδρο. Επιπλέον, είχε μαθητεύσει στην Αίγυπτο, αλλά μετά την κατάκτηση της Αιγύπτου από τους Πέρσες, το 525 π.Χ., μεταφέρθηκε αιχμάλωτος στην Βαβυλώνα. Αποτέλεσμα αυτής της αιχμαλωσίας ήταν ότι ήρθε σε άμεση επαφή με τον πολιτισμό της Ανατολής και, παρ’ όλο που δεν έφερε την αστρολογία στην Ελλάδα, έφερε την φιλοσοφία βάσει της οποίας εξελισσόταν η αστρολογία εκείνη την εποχή. Η κύρια συνεισφορά των Πυθαγορείων στην αστρονομία προέρχεται από τον Φιλόλαο, μαθητή του Πυθαγόρα. Ήταν επίσης αυτός που έκανε τα πρώτα βήματα για την διατύπωση της ηλιοκεντρικής θεωρίας.

- Παράλληλα, ο Εμπεδοκλής (495 – 430 π.Χ.), οπαδός του Πυθαγόρα, ανέπτυξε τη θεωρία ότι όλα τα πράγματα στο σύμπαν αποτελούνται από τέσσερα στοιχεία: τη φωτιά, το χώμα, τον αέρα και το νερό. Ο Εμπεδοκλής δεν ήταν βέβαια αστρολόγος, δεν μπορούμε όμως να υποτιμήσουμε την σπουδαιότητα της θεωρίας του σε σχέση με την εξέλιξη της αστρολογίας.

- Λίγα χρόνια αργότερα, ο Ιπποκράτης (430 π.Χ.) εφάρμοσε την θεωρία του Εμπεδοκλή στην ιατρική σχολή που είχες στην Κω. Συσχέτισε τα τέσσερα στοιχεία με τις τέσσερις ιδιοσυγκρασίες του ανθρώπου (χολερική, φλεγματική, μελαγχολική και αιματώδης): έτσι μπήκαν οι βάσεις για την εξέλιξη της ιατρικής αστρολογίας.

- Η «επιστημονική» αστρολογία στην αρχαία Ελλάδα καταξιώθηκε την εποχή του Μέτωνα, (450 – 400 π.Χ.) ο οποίος μας κληροδότησε ακριβείς μετρήσεις για το θερινό ηλιοστάσιο και τον κύκλο των εκλείψεων κάθε 19 χρόνια, που πήρε μάλιστα το όνομα του ο κύκλος του Μέτωνα.

- Μπορεί ο Πυθαγόρας να έθεσε τις βάσεις, αλλά ο Πλάτωνας είναι ο σημαντικότερος υποστηρικτής της αστρολογικής της αντίληψης. Παρ’ όλο που δεν ήταν αστρολόγος, ήταν ενήμερος για την χρήση της αστρολογίας στην πρόβλεψη, πιθανώς μέσω των επαφών του με Βαβυλωνίους που επισκέπτονταν την Αθήνα. Στο βιβλίο του Τίμαιος σκιαγραφεί μία θεωρία περί της δημιουργίας και της λειτουργίας του πλανητικού συστήματος, η οποία ισχύει ακόμα στη σύγχρονη αστρολογία.

Όπως ο Εμπεδοκλής και ο Ηράκλειτος, έτσι και ο Πλάτωνας βλέπει το φυσικό μας κόσμο του «γίγνεσθαι» ως μία διεφθαρμένη εκδήλωση του ιδεατού κόσμου του «είναι».

Επιπλέον, ο Πλάτωνας πίστευε, όπως και ο Πυθαγόρας, ότι το σύμπαν μπορεί να περιγραφεί με την βοήθεια των αριθμών. Κατά συνέπεια, επηρέασε την μελλοντική εξέλιξη της αστρολογίας ως τέχνης στενά συνδεδεμένη με την αριθμολογία. Ιστορικά, οι πλατωνιστές υπήρξαν οι πιο πιστοί υποστηρικτές της αστρολογίας.

- Ο μαθητής του Πλάτωνα, Εύδοξος (3ος αιώνας π.Χ.) ήταν ο πρώτος που ανέφερε ότι οι πλανήτες δεν κινούνται μόνο σε μία σφαίρα, προκειμένου να ερμηνεύσει την ελλειπτική τροχιά τους. Ισχυρίστηκε ότι υπάρχει ένα σύνολο 26 σφαιρών, έτσι ώστε να εξηγήσει την κίνηση των πλανητών και μία σφαίρα, για τους απλανείς συνολικά δηλαδή 27 σφαίρες.

Επινόησε ένα σύνολο αλληλοσυνδεόμενων σφαιρών για κάθε ουράνιο σώμα, δηλαδή τρεις σφαίρες για τον Ήλιο, τρεις για τη Σελήνη και τέσσερεις για κάθε έναν από τους υπόλοιπους πλανήτης (Ερμής, Αφροδίτη, Άρης, Δίας και Κρόνος). Σύμφωνα με τη θεωρία του, κάθε πλανήτης κινείται πάνω στην εσωτερική σφαίρα, εκτός από τη Σελήνη, που κινείται στην μεσαία από τις τρεις σφαίρες της.

Με το σύστημα των ομόκεντρων σφαιρών, ο Ευδόξος έδωσε την πρώτη συστηματική ερμηνεία για τις κινήσεις του Ηλιου, της Σελήνης και των πλανητών, τονίζοντας για μία ακόμα φορά την επιμονή των αρχαίων Ελλήνων στην σφαιρική τελειότητα.

- Ο πιο σημαντικός όμως μαθητής του Πλάτωνα ήταν ο Αριστοτέλης (384 – 323 π.Χ.), που έζησε από κοντά τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Οι κατακτήσεις αυτές έφεραν σε άμεση επαφή την Ανατολή με τη Δύση, με αποτέλεσμα να παρατηρηθούν εκ των υστέρων ομοιότητες ανάμεσα στο ιεραρχικό σύμπαν του Αριστοτέλη και την ινδική και κινέζικη φιλοσοφία. Ο Αριστοτέλης δεν πίστευε ότι οι πλανήτες είναι θεϊκές οντότητες και έθεσε τον Δημιουργό εκτός σύμπαντος, πέρα από την σφαίρα των απλανών αστέρων.

- Το επόμενο μεγάλο βήμα στην αστρονομία αποδίδεται στον Ηρακλείδη (απεβίωσε το 310 π.χ.). Ο Ηρακλείδης εμπνεύστηκε από τα έργα του Φιλολάου. Δημιούργησε το επονομαζόμενο «Αιγυπτιακό σύστημα», σύμφωνα με το οποίο η Γη παραμένει μεν το κέντρο του σύμπαντος, αλλά περιστρέφεται επίσης γύρω από τον άξονά της.

Η θεωρία του είναι ένα κράμα στοιχείων της γεωκεντρικής και της ηλιοκεντρικής θεωρίας. Σύμφωνα με αυτήν, ο Ερμής και η Αφροδίτη κινούνται σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο, ενώ ίδιος ο Ήλιος, ο Άρης, ο Δίας και ο Κρόνος κινούνται γύρω από τη Γη. Εν μέρει, ο Ηρακλείδης προσπάθησε να εξηγήσει τις αδυναμίες του συστήματος του Αριστοτέλη, αλλά η απόλυτη ρήξη με την γεωκεντρική θεωρία έγινε από τον Αρίσταρχο.

Είσαι λάτρης της Αστρολογίας; Αυτά τα βιβλία δεν πρέπει να λείπουν από την συλλογή σου!

- Ο Αρίσταρχος (310 – 230 π.Χ.) ήταν ευρέως αναγνωρισμένος ως ένας από τους πιο αξιόλογους αστρονόμους της εποχής του. Ήταν ο πρώτος που δίδαξε ότι η Γη και όλοι οι πλανήτες περιστρέφονται γύρω από τον Ήλιο, μία ιδέα εντελώς επαναστατική για εκείνο τον καιρό, η οποία θαφτηκε όμως κάτω από την μεγάλη θρησκευτική και φιλοσοφική η έλξη του πλατωνικού και αριστοτελικού γεωκεντρικού σύμπαντος. Παρ’ όλα αυτά, το Ηλιοκεντρικό σύστημα του Αριστάρχου δε λησμονήθηκε, αφού ήταν γνωστό στους Άραβες και τους Ευρωπαίους λόγιους του Μεσαίωνα.

Το 280 π.Χ. όταν ο Αρίσταρχος ήταν 30 ετών, η αστρολογία είχε ήδη διαδοθεί στην Ελλάδα.

- Την χρονιά εκείνη, ο Βερόσιος, ένας ιερέας από τη Βαβυλώνα, ίδρυσε μία σχολή αστρολογίας στην Κω, όπου βρισκόταν και η ιατρική σχολή του Ιπποκράτη. Λίγο αργότερα, ιδρύθηκε μία ελληνική σχολή στην Βαβυλώνα – που δεν ήταν πλέον πρωτεύουσα, αλλά το μορφωτικό κέντρο της ελληνικής αυτοκρατορίας των Σελευκιδών – και έτσι η αστρολογία άνθισε και διαδόθηκε σύντομα μεταξύ των Ελλήνων.

Κατά την διάρκεια των ελληνιστικών χρόνων, η αστρολογία εκδημοκρατίστηκε και έγινε πιο προσιτή στον κόσμο. Όσοι ασχολούνταν με την αστρολογία δεν ήταν πλέον απαραιτήτως ιερείς, αλλά μελετητές και φιλόσοφοι, που κατέστρωναν ωροσκόπια όχι μόνο για βασιλιάδες, αλλά για οποιονδήποτε ενδιαφερόταν σχετικά.

- Στην αρχαία Ελλάδα ο τελευταίος μεγάλος αστρονόμος ήταν ο Ίππαρχος (190 – 120 π.Χ.), που αναφέρεται συχνά ως ο «πατέρας της αστρονομίας». Ο Ίππαρχος ανακάλυψε την μετάπτωση των ισημεριών, το αποτέλεσμα της οποίας είναι ο διαχωρισμός ανάμεσα στον αστρικό ζωδιακό κύκλο, που βασίζεται στους αστερισμούς και τον τροπικό ζωδιακό κύκλο, που συνδέεται με τις εποχές. Επίσης, είναι γνωστός ως ο εφευρέτης των γεωγραφικών συντεταγμένων (γεωγραφικό μήκος και γεωγραφικό πλάτος), χωρίς τις οποίες δεν μπορεί να υπολογιστεί κανένας σύγχρονος αστρολογικός χάρτης.

- Ο Δωρόθεος της Σιδώνας έζησε το πρώτο μισό του 1ου αιώνα, πιθανότατα πριν από το 65 μ.Χ. Ήταν σύγχρονος του Μανίλιου ο οποίος συνέγραψε το περίφημο λυρικό ποίημα Astronomica. Το έργο του Δωρόθεου, Carmen Astrologicum, παρουσιάζει ιδιαίτερο ιστορικό ενδιαφέρον διότι είναι γραμμένο σε δακτυλικούς εξάμετρους στίχους, όπως και τα έπη του Ομήρου. Στις μέρες μας αποτελεί την θεμελιώδη πηγή γνώσης για τους σύγχρονους μελετητές, οι οποίοι επιθυμούν να γνωρίσουν την προέλευση των «κανόνων» που χρησιμοποιούνται σήμερα στην παραδοσιακή αστρολογία παγκοσμίως.

Με το έργο του ο Δωρόθεος αναδεικνύεται στον κυριότερο «φορέα» της αρχαίας ελληνικής αστρολογικής παράδοσης, η οποία, στους αιώνες που ακολούθησαν, είτε αλλοιώθηκε είτε αγνοήθηκε.

- Ένας μεγάλος τελευταίος στωικός φιλόσοφος, ο Ποσειδώνιος (γεννήθηκε το 135 μ.Χ.), έκανε την σύνθεση μεταξύ ελληνικής και μεσοποτάμιας αστρολογίας, βάσει της οποίας έλαβαν χώρα τα αστρολογικά επιτεύγματα της επόμενης εκατονταετηρίδας. Η σύνθεση αυτή ενέπνευσε επίσης ένα φιλοσοφικό κίνημα που είναι γνωστό ως «νέο-πυθαγορειανισμός», τα μέλη του οποίου ενθαρρύνονταν να διαδίδουν την αστρολογία. Την εποχή του Ποσειδωνίου, αρχίζει πλέον να δίνεται εμφανώς μεγαλύτερο βάρος στην αστρολογία παρά στην αστρονομία – σίγουρα πολύ περισσότερο από ό,τι την εποχή της ασσυριακής και περσικής κυριαρχίας.

- Παρ’ όλα αυτά, η πλήρης ανάπτυξη της αστρολογίας, με τη μορφή που είναι γνωστή σήμερα, φαίνεται ότι έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, γύρω στο 150 μ.Χ., με τον Κλαύδιο Πτολεμαίο, ο οποίος έγραψε τα έργα του στην ελληνική γλώσσα, όπως άλλωστε και όλοι οι διανοούμενοι της εποχής του. Ήταν ο δημιουργός της Μαθηματικής Συντάξεως και της Τετραβίβλου.

Κάθε εβδομάδα, θα ταξιδεύουμε μαζί, στον χρόνο από την αρχαιότητα και την Ελληνιστική περίοδο, μέχρι και τη σύγχρονη εποχή των κορυφαίων αστρολόγων. Όσα θα ήθελες να γνωρίζεις για την Ωριαία και την Ελληνιστική αστρολογία είναι μόνο εδώ, στη Νέα ενότητα του Astrology.gr - AstroThesaurus!