Νόμπελ Λογοτεχνίας - Δικαίωση για τον Tomas Transtromer
από τον Γιάννη Ριζόπουλο
Η διάσχιση τοίχων είναι επώδυνη, σε αρρωσταίνει, αλλά είναι απαραίτητη.
Ο κόσμος είναι ένας. Οι τοίχοι όμως...
Κι ο τοίχος είναι μέρος του εαυτού σου -
είτε το ξέρεις είτε δεν το ξέρεις έτσι είναι για όλους,
εκτός από τα μικρά παιδιά.
Γι' αυτά δεν υπάρχουν τοίχοι.
Ο καθαρός ουρανός έχει γείρει πάνω στον τοίχο.
Μοιάζει με προσευχή στο κενό
Και το κενό στρέφει το πρόσωπό του προς εμάς
και ψιθυρίζει
"Δεν είμαι κενό, είμαι ανοιχτό"
(από το ποίημα «Βερμέερ»)
«Μέσα από τις συμπυκνωμένες διαυγείς εικόνες του, μας δίνει μια φρέσκια πρόσβαση στην πραγματικότητα»
Με αυτά τα λόγια ο πρόεδρος της Ακαδημίας συνόδευσε την απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας σε έναν από τους πλέον σημαντικούς ποιητές της εποχής μας, τον Σουηδό Tomas Transtromer.
Εδώ και αρκετά χρόνια χρηζόταν ως «φαβορί» αλλά τελικά το Νόμπελ του απονεμήθηκε την χρονιά που... δεν ήταν! Κι αυτό το «άρωμα» παραδοξότητας συνόδευσε και την βράβευση του αφού ο Πρόεδρος παρεκτράπη του τυπικού και του ανακοίνωσε την βράβευση είκοσι λεπτά αργότερα του αναμενομένου.
Όλα αυτά αφήνουν την αίσθηση πως κάποιος ...Ουρανός πλανάται πάνω από την ζωή του Σουηδού νομπελίστα, κάτι που δείχνει να επιβεβαιώνεται και στον γενέθλιο χάρτη του.
Ψυχολόγος στο επάγγελμα, με θητεία στις φυλακές ανηλίκων και την υποστήριξη ατόμων με παραβατική συμπεριφορά, κινήθηκε στα πλαίσια που υπαγόρευσε το τετράγωνο του Δία στον Καρκίνο με τον Ουρανό στον Κριό. Εκεί τουλάχιστον ανιχνεύεται η κλίση του στον μοντερνισμό, τον εξπρεσιονισμό και την υπερρεαλιστική γλώσσα του 20ου αιώνα, σε μια δημιουργική κόντρα με τον Κρόνο στον Αιγόκερω (σε τετράγωνο με τον Ήλιο του) που ύψωνε διαρκώς μέσα του θεόρατους «Τοίχους».
Ο «άρχοντας των περιορισμών» ξεκίνησε να «δουλεύει» από νωρίς στην ζωή του Transtromer και δεν έπαψε ποτέ να κάνει αισθητή την παρουσία του.
Οι γονείς του χώρισαν όταν ήταν πολύ μικρός και κεντρικός πρωταγωνιστής στα παιδικά του μάτια έγινε ο ναυτικός παππούς του, μια «μετατόπιση» προτύπου που στον γενέθλιο χάρτη του σκιαγραφείται από τον γενέθλιο Δία στον Καρκίνο. Αυτός ο Δίας εξ άλλου, σε συνεργασία με τον Πλούτωνα ήταν που τον έστρεψε και στις επιπλέον σπουδές του στην Ιστορία και τη Θρησκεία.
Ο Κρόνος ωστόσο δεν έμεινε με ...σταυρωμένα χέρια. «Πατώντας» πάνω στο τετράγωνο του αστρικού Άρη με τον τροπικό Ουρανό, το 1990 περνώντας από την γενέθλια θέση του και επιβεβαιώνοντας την ισχύ του γενέθλιου τετραγώνου του με τον Ήλιο «τιμώρησε» τον Tomas Transtromer με ένα εγκεφαλικό επεισόδιο, που του στέρησε την δυνατότητα ομιλίας και έβλαψε το αριστερό του χέρι
Όχι βέβαια πως ο ποιητής πτοήθηκε... Ως δυναμικός -και πεισματάρης μπροστά στις δυσκολίες- Κριός, συνέχισε να γράφει, όπως και να παίζει πιάνο, έστω και με το ένα χέρι!
Αν και η ώρα της γέννησης του δεν είναι γνωστή, φαίνεται πως η ποιητική του ευαισθησία πηγάζει από την -πιθανότατα- Ιχθυακή Σελήνη του αλλά και από τις «κρυφές» όψεις του Ποσειδώνα με τον Ερμή (τετράγωνο) και την Σελήνη (αντίθεση).
Όσο για την φετινή βράβευση του, είναι ένα ξεκάθαρο «έργο Δία». Στον προοδευτικό του χάρτη ο προχωρημένος Ήλιος ετοιμάζεται να συναντήσει τον γενέθλιο Δία στον Καρκίνο, κλείνοντας μια σύνοδο, δηλωτική της επιτυχίας του Tomas Transtromer, μιας επιτυχίας που ο ίδιος περίμενε για χρόνια και όπως είναι φυσικό θα ανεβάσει στα ...ουράνια και το ποιητικό έργο του.
Στα ελληνικά κυκλοφορούν μέχρι στιγμής δύο από τις συλλογές του, «Τα Ποιήματα» σε εκδόσεις Printa και «Η Πένθιμη Γόνδολα» σε εκδόσεις Νεφέλη -και οι δύο σε μετάφραση του φίλου του Βασίλη Παπαγεωργίου, εννοείται όμως πως αναμένονται ...βροχή και οι υπόλοιπες.
Κοίτα το γκρίζο δέντρο. Ο ουρανός έχει τρέξει στη γη μέσ' από τις ίνες του -
μόνο ένα συρρικνωμένο σύννεφο απόμεινε όταν η γη σταμάτησε να πίνει
Κλεμμένοι αιθέρες συστρέφονται στο σύμπλεγμα των ριζών
και μεταμορφώνονται σε πρασινάδα.
Οι σύντομες στιγμές ελευθερίας, αναδύονται από μέσα μας,
διατρέχουν στροβιλίζοντας το αίμα των Μοιρών και συνεχίζουν
(από το ποίημα «Συνάρτηση»)
Τα ποιητικά αποσπάσματα είναι από την συνέντευξη-παρουσίαση του ποιητή στην Πόπης Μουσουράκη, που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία στις 14/10/2005.
http://archive.enet.gr/online/online_issues?pid=51&dt=14/10/2005&id=10980112
