Νίκος Καββαδίας - Αναζητώντας τη Φάτα Μοργκάνα

Θα μεταλάβω με νερό θαλασσινό
στάλα τη στάλα συναγμένο απ' το κορμί σου
σε τάσι αρχαίο, μπακιρένιο αλγερινό,
που κοινωνούσαν πειρατές πριν πολεμήσουν.

Πούθ' έρχεσαι; Απ' τη Βαβυλώνα.
Πού πας; Στο μάτι του κυκλώνα.
Ποιαν αγαπάς; Κάποια τσιγγάνα.
Πώς τη λένε; Φάτα Μοργκάνα.

Μια θηλυκή μορφή, ανάκατη, χαμένη ανάμεσα στον θρύλο και την μαγεία. Αυτήν έκρυβε στην ψυχή του ο Νίκος Καββαδίας, αυτήν αναζητούσε.
Το ποίημα «Φάτα Μοργκάνα» το αφιέρωσε στην Θεώνη Σουνά, την μοναδική γυναίκα που στα στερνά του μπόρεσε να αποτραβήξει την μισή καρδιά του από την αιώνια αγαπημένη του, την θάλασσα.

Φαίνεται πως ήταν η μόνη που καθρέφτισε το θηλυκό του αρχέτυπο. Πλουτώνιο, Ποσειδώνιο αλλά και Ουράνιο.

Γεννήθηκε στις 11 Ιανουαρίου του 1910, στα πέρατα της Ρωσίας, όμως δεν ήταν Αιγόκερως αλλά Υδροχόος (24 Ιανουαρίου με το νέο ημερολόγιο). Ένας Υδροχόος όμως που μαζί με την πρωτοτυπία και την εγκεφαλικότητα του απέναντι στα «θεριά» του κόσμου τούτου, κατείχε άριστα την τέχνη του συναισθήματος.

Γιατί σίγουρα βλέποντας τον γενέθλιο χάρτη του, καταλαβαίνει κανείς πως το κλειδί του έργου και της προσωπικότητας του ήταν η ευαίσθητη, καλλιτεχνική και συνάμα ανατρεπτική Σελήνη στον Καρκίνο.

Σε σύνοδο με τον Ποσειδώνα και αντίθεση με τον Ουρανό, ενεργοποίησε και προσωποποίησε την αντίθεση των δύο πλανητών, αποδίδοντας την μοναδικότητα ενός ποιητή και ταξιδευτή που έκανε την θάλασσα θεά του και τις γυναίκες των λιμανιών συντροφιά του.

Μακριά από συμβατικά σχήματα και στέκοντας με σεβασμό απέναντι στο κοινωνικό περιθώριο, που γίνεται κομμάτι της ζωής κάθε ναυτικού, θεωρήθηκε κι εκείνος «αμαρτωλός». Τα τατουάζ στο κορμί του τρόμαζαν κάθε «ευυπόληπτο πολίτη». Ουσιαστικά όμως ήταν ένας από τους μεγαλύτερους ανθρωπιστές αφού έβρισκε ελαφρυντικά της καρδιάς σε κάθε απόκληρο, σε κάθε βασανισμένη ψυχή.

Η Αφροδίτη στους Ιχθύες, μια ακόμη θαλασσινή αύρα στον γενέθλιο χάρτη του, αποδείχτηκε βαθύτατα χριστιανική, δίνοντας απλόχερα την αγάπη της σε όσες και όσους η κοινωνία επεφύλασσε μια σκληρή μοναξιά.

Ανάδρομη και πολιορκημένη από το «κρυφό» τετράγωνο της με τον Πλούτωνα, αρνήθηκε να παντρευτεί και έβγαλε την γλώσσα της στους απελπισμένους έρωτες παίζοντας με την ωραία Εσμεράλντα και κάθε εφήμερη αγκαλιά που έκλεινε την πόρτα στις επώδυνες εξαρτήσεις.

Ο Πλούτωνας ήταν εκείνος που κρατούσε σφιχτά και την αστρική Σελήνη, αφήνοντας πάντα ανοικτό το παράθυρο στην νύχτα και τις πεταλούδες της. Κι ο Ποσειδώνας, ένας ρομαντικός μέσα στην κόλαση, φώτιζε τα σκοτάδια με την αγάπη.

ΑΓΑΠΑΩ

Αγαπάω τ' ό, τι είναι θλιμμένο στον κόσμο
Τα θολά τα ματάκια, τους αρρώστους ανθρώπους,
τα ξερά γυμνά δέντρα και τα έρημα πάρκα,
τις νεκρές πολιτείες, τους τρισκότεινους τόπους.

Τους σκυφτούς οδοιπόρους που μ' ένα δισάκι
για μια πολιτεία μακρινή ξεκινάνε,
τους τυφλούς μουσικούς των πολύβοων δρόμων,
τους φτωχούς, τους αλήτες, αυτούς που πεινάνε.

Τα χλωμά τα κορίτσια που πάντα προσμένουν
τον ιππότη που είδαν μια βραδιά στ' όνειρό τους,
να φανεί απ' τα βάθη του απέραντου δρόμου.
Τους κοιμώμενους κύκνους πάνω στ' ασπροφτερό τους

Τα καράβια που φεύγουν για καινούρια ταξίδια
και δεν ξέρουν καλά - αν ποτέ θα 'ρθουν πίσω
αγαπάω, και θα 'θελα μαζί τους να πάω
κι ούτε πια να γυρίσω

Αγαπάω τις κλαμένες ωραίες γυναίκες
που κοιτάνε μακριά, που κοιτάνε θλιμμένα...
αγαπάω σε τούτον τον κόσμο - ό, τι κλαίει
γιατί μοιάζει μ' εμένα.

Αυτό το ποίημα το έγραψε στα δεκαεννιά του και περιγράφει ίσως με τον καλύτερο τρόπο τον πλούτο της ψυχής του.

Παράλληλα, ο Νίκος Καββαδίας ήταν άνθρωπος της δράσης, της περιπέτειας και φυσικά των ταξιδιών. Το τετράγωνο του Ήλιου με τον Άρη, σμιλεμένο με την αλμύρα της θάλασσας, τον κράτησε ζωντανό και δραστήριο μέχρι τα τελευταία του, γεμίζοντας την αέναη φυγή του με λαμπρά κατορθώματα.

Λένε πως μια φορά, μαζί με πέντε συντρόφους του άρπαξαν μια Ελληνίδα από ένα πορνείο στο Μπουένος Άιρες και της πλήρωσαν τα εισιτήρια για την επιστροφή της. Το 1940 πολέμησε στην Αλβανία κι ύστερα βγήκε στο βουνό, αντάρτης με το ΕΑΜ. Με το που τέλειωσε ο πόλεμος όμως, ξανοίχτηκε πάλι στους ωκεανούς. Ο Νότιος Δεσμός της Σελήνης στον Τοξότη, δεν χόρτασε, δεν του έφτασε μια ζωή, ήθελε πολλές ακόμη για να γεμίσει το δισάκι του.

Ήταν κι εκείνος ο σταυρός, όχι του Νότου αλλά ο δικός του που τον κρατούσε πάντα ανήσυχο. Κρόνος, Ουρανός, Ποσειδώνας και Δίας... Πως να χωρέσουν όλοι αυτοί σε ένα σπίτι μικρότερο από την θάλασσα;

Πολλά στοιχεία για την ζωή και το έργο του Νίκου Καββαδία μπορείτε να βρείτε σε ένα εξαιρετικό αφιέρωμα της «Καθημερινής» http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/1999/02/28021999.pdf

όπως επίσης και στην ιστοσελίδα των γυναικών απόφοιτων του Εμπορικού Ναυτικού http://kapetanisses.blogspot.com/2010/01/100.html