Γιάννης Μόραλης
από το Β. Παπαδολιά
Από τους πιο σημαντικούς ζωγράφους και χαράκτες του 20ου αιώνα ο Γιάννης Μόραλης γεννήθηκε στις 23 Απριλίου 1916 (6 Μαΐου με το νέο ημερολόγιο) στην Άρτα. Από το 1922 ως το 1928 μεγάλωσε στην Πρέβεζα όπου δούλευε ο πατέρας του ως γυμνασιάρχης. Το 1927 έρχεται στην Αθήνα και το 1931 περνάει στη Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, από όπου ξεκινά και η μακρά πορεία των σπουδών του. Παρθένης, Αργυρός, Γερανιώτης, Κεφαλληνός είναι μερικοί από τους δασκάλους του (ο τελευταίος στη χαρακτική). Από το 1937 σπουδάζει σε Ρώμη και Παρίσι τοιχογραφία και μωσαϊκό.
Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος τον βρίσκει να εγκαταλείπει τις σπουδές του και να επιστρέφει στην Ελλάδα μετά το θάνατο του πατέρα του, που τον είχε επηρεάσει στην απόφαση του να ασχοληθεί με την Τέχνη. Εντάσσεται στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών όπου υπηρετεί από διάφορες θέσεις ως το 1983. Παντρεύεται τη Μαρία Ρουσέν το 1941, χωρίς το 1945, ενώ το 1947 παντρεύεται τη γλύπτρια Αγλαΐα Λυμπεράκη, με την οποία αποκτά και ένα γιο, τον Κωνσταντίνο. Ο γάμος τους κρατάει ως το 1955.
Το έργο του στην Ελλάδα πολυσχιδές. Ζωγράφισε πίνακες, σκηνικά παραστάσεων για το Εθνικό Θέατρο και τις παραστάσεις του Κάρολου Κουν, εικονογράφησε βιβλία του Οδυσσέα Ελύτη και του Γιώργου Σεφέρη, του Κώστα Ταχτσή, του Στρατή Μυριβήλη, του Νίκου Καββαδία και άλλων. Στη σύγχρονη Αθήνα του 20ου αιώνα η παρέμβαση του φαίνεται και σε έργα όπως η διακόσμηση με χαρακτική σύνθεση της Προμάχου Αθηνάς στο ξενοδοχείο “Χίλτον” ή τα υπόστεγα του Ο.Λ.Π. στην Ακτή Καραϊσκάκη, το τουριστικό περίπτερο του Ε.Ο.Τ. “Διόνυσος” στου Φιλοπάππου, το Δημαρχείο της Αθήνας και ο σταθμός Πανεπιστημίου τού μετρό της Αθήνας.
Ξεκινώντας όπως οι περισσότεροι ζωγράφοι αναπαραστατικά ο Γιάννης Μόραλης δε φαίνεται στην αρχή της πορείας του ποια κατεύθυνση θα ακολουθήσει στην εκφραστική του γλώσσα. Τα πρώτα έργα του δείχνουν αναπαραραστατικά όπως η αυτοπροσωπογραφία του.
Προχωρώντας ωστόσο στη δεκαετία του ’50 αρχίζουν και διακρίνονται τα πρώτα χαρακτηριστικά της γλώσσας του, όπως η εισαγωγή μνημειακών αναφορών στα έργα του (θυμίζουν μνημεία) αλλά και η ολοένα και πιο αφαιρετική δύναμη της εικόνας.
Από το 1975 το ερωτικό στοιχείο κυριαρχεί στα έργα του, τα οποία όμως είναι πλέον τελείως αφαιρετικά στη γλώσσα, δίνοντας έμφαση στο διάλογο των μορφών, ο οποίος παραπέμπει συμβολικά μέσω της σχέσης τους στο ερωτικό στοιχείο. Η καμπύλη είναι το βασικό χαρακτηριστικό του ερωτισμού στα έργα του που πλέον έχουν σχηματοποιηθεί τελείως, ενώ ο τρόπος που ζωγραφίζει είναι πλαστικός, θυμίζει δηλαδή σε πολλά σημεία τη γλυπτική.
Μιλώντας αστρολογικά ο ερωτισμός, βασικό στοιχείο του ζωδίου του, του Ταύρου, επηρεάστηκε εμφανώς από την επίδραση του Ουρανού που τετραγώνιζε τη θέση του Ήλιου του. Ο Ποσειδώνας σε σύνοδο με το Νότιο Δεσμό του έδειξε την οικειότητα με τη γλώσσα της Τέχνης που κληρονόμησε και από το περιβάλλον του, ενώ Ο Κρόνος σε εξάγωνο με τον Ήλιο, τον βοήθησε να γειώσει την τέχνη του και δεν είναι τυχαίο που δεν έμεινε στη γλώσσα της ζωγραφικής, αλλά γειώθηκε περισσότερο ακόμα, ασχολούμενος με τη χαρακτική και το μωσαϊκό.
Το ΤΑΥ τετράγωνο Άρη/Ήλιου/Ουρανού έδειξε μία ζωή περιπετειώδη με μεγάλη ενέργεια, ενώ και ο Άρης στο Λέοντα έδωσε διέξοδο στη φιλοδοξία του μέσω της δημόσια αναγνωρισμένης τέχνης (εν ζωή ακόμη βραβεύθηκε επανειλημμένα, ενώ δημοσιεύτηκαν περισσότερα από ένα άλμπουμ με το έργο του μεταξύ των οποίων ένα μοναδικό με τη χορηγία της Εθνικής Τραπέζης).
Στην επικράτηση του συμβολισμού και του ερωτισμού βοήθησε επίσης και η τριπλή σύνοδος Σελήνης/Αφροδίτης/Πλούτωνα, σύνοδος που βοήθησε την εκφραστική του γλώσσα να γίνει υπαινικτική και να απευθυνθεί στο υποσυνείδητο αναγνώρισης των μορφών.
Με τρίγωνο Άρη/Δία θα πρέπει να πούμε επίσης ότι ο Γιάννης Μόραλης όμως ήταν παράλληλα ενταγμένος και στην εποχή του. Το 1949 σε συνεργασία με τον Παρθένη, τον Εγγονόπουλο, τον Τσαρούχη, το Νίκο Χατζηκυριάκο Γκίκα και άλλα λιγότερο ίσως γνωστά σε μας καλλιτεχνικά ονόματα (ας μην εξαιρέσουμε και τον Ευγένιο Σπαθάρη) προχώρησε στην καλλιτεχνική ομάδα «Αρμός», που έμελλε να αλλάξει σημαντικά τα καλλιτεχνικά πράγματα στη χώρα, δίνοντας το στίγμα της γενιάς του ’30 στο χώρο των εικαστικών τεχνών.
Το 2009 έφυγε από τη ζωή πλήρης ημερών (93 ετών), αλλά το γενέθλιο ωροσκόπιο του όπως συμβαίνει συχνά σε μεγάλους άνδρες και γυναίκες συνεχίζει από μόνο του να δουλεύει και μετά το θάνατο του.
Έτσι, στις 9 Φεβρουαρίου του 2011 έγιναν τα εγκαίνια της έκθεσης «Γιάννης Μόραλης Αρχιτεκτονικές Συνθέσεις» στο Μουσείο Μπενάκη.
Η έκθεση φιλοξενεί αναφορές σε ποικίλες παρεμβάσεις του Γιάννη Μόραλη σε κτήρια της Ελλάδας, μεταξύ των οποίων τα ξενοδοχεία Mont Parnes, Mediterranean (Ρόδος), Αμαλία (Δελφοί), Ξενία (Κέρκυρα) και Astir (Βουλιαγμένη), καταστημάτων της Τράπεζας της Ελλάδος, της Εθνικής Τράπεζας, της Citιbank και της Τράπεζας Πειραιώς, των υπόστεγων του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς, του εστιατορίου Διόνυσος στου Φιλοπάππου, της Σχολή Μωραΐτη, του Δημαρχείο Αθηνών, καθώς και του σταθμού Πανεπιστήμιο του Μετρό.
Αστρολογικά ο χάρτης των διελεύσεων του μας δείχνει διέλευση του Ήλιου από τον Ουρανό του, αλλά και διέλευση του Νότιου Δεσμού (παρελθόν) από τη γενέθλια σύνοδο της Σελήνης/Αφροδίτης του (η κληρονομιά και η τέχνη). Παράλληλα ο διελαύνων Ποσειδώνας αναμένεται να κρατήσει στην επικαιρότητα για κάποιο διάστημα την έκθεση καθώς θα τριγωνίζει μέσα στο 2011 συνεχώς την ίδια θέση, ενώ Δίας και Σελήνη την ημέρα της έκθεσης έκαναν ( διευκολυντικές ο πρώτος και ευχάριστα δυσέρεστες η δεύτερη) όψεις με τις γενέθλιες θέσεις των δεσμών του.
ΥΓ: Να σημειωθεί ακόμη ότι από τους αγαπημένους τόπους του καλλιτέχνη ήταν η Αίγινα, όπου είχε το σπίτι και το εργαστήριο του, κοντά σε μία άλλη καλλιτεχνική παρέα που είχε εκείνη την εποχή εκεί τη βάση της (Καπράλος, Σπανούδης, Νικολάου, Ελύτης, Μόραλης).
