από την Κατερίνα Σαλωνίκη
Το υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού, τιμά τη μνήμη και το έργο του απαράμιλλου ποιητή κηρύσσοντας το 2011 «Έτος Ελύτη» με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννησή του.
Μια σειρά από εκδηλώσεις αρχίζουν έως τα γενέθλιά του στις 2/11, με αποκορύφωμα το Διεθνές Συνέδριο με θέμα «Οδυσσέας Ελύτης: Ο εικοστός αιώνας στην ποίηση του Ελύτη» στις 21/10 και 1/11/2011.
Στο συνέδριο που οργανώνει το Μέγαρο Μουσικής σε συνεργασία με τη σύντροφό του Ιουλίτα Ηλιοπούλου, θα συμμετάσχουν προσωπικότητες του πνεύματος και της τέχνης, από την Ελλάδα και το διεθνή χώρο.
Ο Ελύτης είναι σαν ένα πορσελάνινο βάζο αμύθητης αξίας, που δεν τολμάς να το αγγίξεις, παρά μόνο να το κοιτάς με ευλάβεια και δέος
Η ποίηση ήταν όλη του η ζωή, επηρεασμένος από τα έργα των Καβάφη, Κάλβου Paul Eluard και Perre Jean Jouve.
Στρέφεται στον υπερρεαλισμό, στη μαγεία της αστραφτερής, νεόκοπης, ζωντανής και παράδοξης νέας ποιητικής έμπνευσης που μεταχειρίστηκε τις λέξεις δημιουργικά για να δώσει μια καινούργια γλωσσική αντίληψη, έναν κόσμο που κινείται ανάμεσα στο όνειρο και την πραγματικότητα, την αλήθεια και την φαντασία.
Μοναχικός και διεισδυτικός στα γεγονότα, με την ιδιοσυγκρασία του Σκορπιού να ξετυλίγεται σε όλα του τα δημιουργήματα.
«Της αγάπης αίματα με πορφύρωσαν»... το τετράγωνο της Αφροδίτης με τον Πλούτωνα κυβερνήτη του Ήλιου του, έδινε την πραγματική διάσταση του πόνου και της θλίψης που αισθάνονταν για τα γεγονότα της πατρίδας και τα ανθρώπινα συναισθήματα.
Ο βαρύς και ενίοτε μελαγχολικός ψυχισμός του οφείλεται σε αυτό το τετράγωνο και στη συγκεκριμένη θέση της Αφροδίτης στο Ζυγό η οποία σκιρτεί με τη γεύση τρικυμίας στα χείλη στη «Μαρίνα των Βράχων».
Λάτρης της φύσης και πανάξιος εκτιμητής της, ο άνθρωπος που είχε την ικανότητα να δώσει μέσα από τον γραπτό του λόγο την υπόσταση που έχει ένα δέντρο όταν κυλάει το ρετσίνι στον κορμό του.
Πολυταξιδεμένος με το νου αλλά και στην κυριολεξία, επισκέπτονταν τα νησιά μας και αντλούσε την ομορφιά τους, κάνοντάς την ποίηση.
Ο έρωτας πήρε την πιο υψιπετή μορφή του μέσα από το «Μονόγραμμά του», ένα βιβλίο που είναι ο ορισμός της μεγαλοπρέπειας του έρωτα και της αγάπης.
"Πενθώ τον ήλιο και πενθώ τα χρόνια που έρχονται Χωρίς εμάς και τραγουδώ τ’ άλλα που πέρασαν...
Δεν υπάρχει το χώμα, δεν υπάρχει ο αέρας πού αγγίξαμε, μ’ ακούς και κανείς κηπουρός δεν ευτύχησε σ’ άλλους καιρούς...
Στον Παράδεισο έχω σημαδέψει ένα νησί απαράλλαχτο εσύ κι ένα σπίτι στη θάλασσα
με κρεβάτι μεγάλο και πόρτα μικρή.
Έχω ρίξει μες στ’ άπατα μιαν ηχώ, να κοιτάζομαι κάθε πρωί που ξυπνώ, να σε βλέπω μισή να περνάς στο νερό και μισή να σε κλαίω μες στον Παράδεισο".
Το εξάγωνο του Ερμή από τον Τοξότη με την Αφροδίτη από το Ζυγό, υπογράφει την ιδέα του έρωτα αναμοχλεύοντάς την μέχρι να δοθεί στο πραγματικό της μέγεθος.
Η αντίθεση του Ερμή με τον Άρη (Τοξότης – Δίδυμοι) ήταν η αποτύπωση των εικόνων και των ιδεών στο χαρτί, ενώ το ακριβέστατο τρίγωνο του Άρη με την Αφροδίτη στάθηκε η απόλυτη έκφραση της αρμονίας του ποιητικού του λόγου με μία μοναδική εικονοπλασία που αφυπνίζει τα συναισθήματα.
Τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1979 για το αριστούργημα «Άξιον Εστί» που ο Μίκης Θεοδωράκης απογείωσε με τη μουσική του, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης με την ερμηνεία του και ο Μάνος Κατράκης με την αφήγησή του.
Οι 13 μέρες που προστίθενται στην ημερομηνία του λόγω αλλαγής ημερολογίου, μας δείχνουν από το ωροσκόπιό του, όλο αυτό το μεγαλείο που μας άφησε, ενώ δυστυχώς δεν γνωρίζουμε ώρα γέννησης.
Οι υπερρεαλιστικές τάσεις ανιχνεύονται στην αντίθεση του Ουρανού με τον Ποσειδώνα, της οποίας ο Οδυσσέας Ελύτης έγινε κοινωνός με την βοήθεια κυρίως του Ήλιου του, ο οποίος τρύγησε αχόρταγα την κοσμική ενέργεια των αργών πλανητών.
Η σύνοδος του Ήλιου με το Δία, η αντίθεσή του με τον Κρόνο, το τρίγωνο με τον Ποσειδώνα και το εξάγωνο με τον Ουρανό, έδωσαν στον Ελύτη τη μεγαλοπρέπεια, τη σοβαρότητα και την αλληγορία του υπερρεαλισμού που χαρακτήριζαν στην τέχνη του.
Όψεις πολύ σημαντικές που κάνουν τον άνθρωπο να διακατέχεται από μία εντυπωσιακή σύνθεση, όπως μία πλούσια ανθοδέσμη που αποτελείται από διαφορετικά λουλούδια, αλλά πλήρως συνταιριασμένα σε μια εκθαμβωτική εικόνα.
Σ΄ άφησα τότες
Και μία βουερή πνοή σήκωσε τ’ άσπρα σπίτια
Τ’ άσπρα αισθήματα φρεσκοπλυμένα επάνω
στον ουρανό που φώτιζε με ένα μειδίαμα.
Τώρα θα ῾χω σιμά μου ένα λαγήνι αθάνατο νερό
Θα ῾χω ένα σχήμα λευτεριάς ανέμου που κλονίζει.
Κι εκείνα τα χέρια σου όπου θα τυραννιέται ο έρωτας.
Κι εκείνο το κοχύλι σου όπου θ᾿αντηχεί το Αιγαίο.
Η τέχνη του χαρακτηρίστηκε από τη λεγόμενη «Ιδιωτική Οδό» που εκτός από τίτλος μιας συλλογής, θα έπρεπε να είναι και τίτλος όλης της δημιουργίας του.
Οι συχνές αναφορές του στο στοιχείο του νερού, ήταν αναπόσπαστη συνοδεία της όψης του τριγώνου Ήλιου – Ποσειδώνα σε ζώδια του νερού (Σκορπιός – Καρκίνος).
Ελαιώνες κι αμπέλια μακριά ως τη θάλασσα
Κόκκινες ψαρόβαρκες μακριά ως τη θύμηση.
Ἔλυτρα χρυσά του Αυγούστου στον μεσημεριάτικο ύπνο.
Με φύκια ή όστρακα κι εκείνο το σκάφος
Φρεσκοβγαλμένο, πράσινο, που διαβάζεις ακόμη
στην ειρήνη του κόλπου των νερών, έχει ο θεός..
Η κατά 45 χρόνια μικρότερή του σύντροφος Ιουλίτα Ηλιοπούλου ποιήτρια και αυτή, στάθηκε η αποτύπωση των συσσωρευμένων ονείρων του στην καθημερινότητα, αλλά και μία τρανταχτή απόδειξη για την ιδιοσυγκρασία του που ήξερε πως ο χρόνος είναι μόνο ένα πλασματικό μέγεθος που εξυπηρετεί τις ανησυχίες των ανθρώπων.
Το εξάγωνο Δία – Ουρανού απογειώνει την αίσθηση των πραγμάτων, δημιουργώντας κάτι σαν ηλεκτροσόκ στην ανάγνωση των ποιημάτων του και καταγράφεται στη φράση του πως
"Η ποίηση είναι ακατατηγόρητη, δεν σηκώνει κατηγορούμενα"
Η σχέση του με την ποίηση ήταν βιωματική και ο ίδιος ένας αξέχαστος εκφραστής με μεγαλοσύνη και σύνεση. Η ποίησή του ήταν μεταφυσική και ιερή.
Ο ίδιος απεχθάνονταν τον χαρακτηρισμό «Ποιητής του Αιγαίου» (δικαίως κατά τη γνώμη μου), παρόλα αυτά, μας έμαθε να αγαπάμε τις θάλασσές μας, τα νησιά μας, τη γλώσσα μας, την ιστορία μας, τον Ήλιο μας και τα αδιέξοδά μας.
