Μάριο Μονιτσέλι - Ο εντιμότατος φίλος?
από το Β. Παπαδολιά
Σε ηλικία 95 ετών αποχώρησε από τη ζωή ο Μάριο Μονιτσέλι. Πατέρας της ιταλικής κωμωδίας, με ταινίες όπως «Οι εντιμότατοι φίλοι μου», «Ο κλέψας του κλέψαντος», «Ιστορίες της Κλειδαρότρυπας», «οι Γενναίοι του Μπρανκαλεόνε» (ταινία που ενέπνευσε και τους Μόντυ Πάιθον στους Ιππότες της Ελεεινής Τραπέζης) κ.ά. στο ενεργητικό του, ο Μάριο Μονιτσέλι θεωρείται από πολλούς ο πατέρας της ιταλικής κωμωδίας, σε μία εποχή και άλλων «γιγάντων» του ιταλικού κινηματογράφου όπως ο Φεντερίκο Φελλίνι ή ο Ετόρε Σκόλα.
Αν και δεν έκανε μόνο κωμωδίες, γεγονός είναι ότι ανέδειξε μέσα από τις το κωμικό ταλέντο μεγάλων ηθοποιών όπως ο Τοτό (δεν μπορώ να μην κάνω το συνειρμό ότι από δω ξεκίνησε την εξάπλωση της η κωμική φιγούρα του «Τοτού»), ο Βιτόριο Γκάσμαν, ο Μαρτσέλο Μαστρογιάννι, ο Ούγκο Τονιάτσι, η Κλαούντια Καρντινάλε, η Μόνικα Βίτι ή ο Αλμπέρτο Σόρντι, ενώ κέρδισε το Χρυσό Λιοντάρι στο Φεστιβάλ της Βενετίας και μία υποψηφιότητα για Όσκαρ με την ταινία του «Ο μεγάλος Πόλεμος».
Οι ταινίες του άφησαν εποχή σε μία περίοδο που ήταν στις δόξες του το λεγόμενο drive-in σινεμά.
Ξεκίνησε σαν σεναριογράφος και κριτικός κινηματογράφου για να ασχοληθεί με τη σκηνοθεσία από τη δεκαετία του ’50 και μετά. Γύρισε 65 ταινίες (η τελευταία πριν από 4 χρόνια), ενώ τον τελευταίο καιρό είχε εισαχθεί στο νοσοκομείο λόγω καρκίνου του προστάτη. Από το παράθυρο του νοσοκομείου αυτού αποφάσισε κι ο ίδιος να βάλει τέλος στη ζωή του.
Για τη γέννηση του υπάρχουν στο internet διάφορες πηγές. Οι αναφορές στο θάνατο του, σημειώνουν σαν ημ/νία γένησης τις 15 Μαίου 1915 και τόπο γέννησης το Βιαρέτσο της Τοσκάνης. Σε άλλες πηγές βέβαια όπως στην ιταλική Wikipedia αλλά και στην Astro Databank ή το Astrotheme, αναφέρεται ως εναλλακτική ημ/νία και η 16η Μαίου, ώρα 17:45. Αναφέρεται όμως ως τόπος γέννησης η Ρώμη, πράγμα που μας δημιουργεί κάποιους δισταγμούς για αν είναι τελικά σωστή αυτή η ημ/νία. Και οι δύο ημ/νίες αποδίδουν τη Σελήνη του στους Διδύμους, οπότε δεν είναι εύκολο να κάνει κανείς κάποια επιλογή από αυτή την άποψη.
Προσωπικά πιστεύω ότι η ημ/νία της 15ης Μαίου του ταιριάζει περισσότερο πάντως καθώς περιέχει ένα τρίγωνο Σελήνης/Ουρανού απόλυτα ταιριαστό στον ανατρεπτικό κινηματογράφο που δημιούργησε. Από την άλλη η ώρα γέννησης 17:45 δεν είναι αταίριαστη, καθώς του αποδίδει ωροσκόπο στο Σκορπιό, ιδιότητα που σχετίζεται αρκετά με το είδος της μαύρης κωμωδίας που ακολούθησε.
Βασικά χαρακτηριστικά του είδους που υπηρέτησε ο Μονιτσέλι και που θα μπορούσαμε να πούμε ότι εκπροσωπείται κυρίως από τις δύο ταινίες του «Εντιμότατοι Φίλοι μου» Ι και ΙΙ ήταν το πικρό χιούμορ, η ειρωνεία και η ανάμιξη δράματος και κωμικού στοιχείου. Οι κριτικοί κινηματογράφου θα μπορούσαν να προσθέσουν ότι επηρεάστηκε από το ρεύμα νεορεαλισμού, καθώς οι ταινίες του συχνά περιείχαν έμμεση κοινωνική κριτική (είχε άλλωστε ξεκάθαρες σοσιαλιστικές απόψεις) τόσο στην κοινωνική δομή όσο και στα ταμπού της ιταλικής κοινωνίας με αναφορές κυρίως σε όσα συνέβαιναν πίσω από τις κλειστές πόρτες (στην ταινία Εντιμότατοι Φίλοι μου Νο2 για παράδειγμα αποκαλύπτεται ότι ένας φίλος έχει ερωτική σχέση με τη γυναίκα άλλου φίλου). Άλλοι πάλι θα θεωρούσαν ότι επρόκειτο απλώς για παρωδία, παρά για νεορεαλιστικό σινεμά.
Συνήθως επέλεγε μορφές χαμηλών στρωμάτων σαν πρωταγωνιστές, τους οποίους έβαζε να προσπαθούν να ανέβουν κοινωνικά με ανορθόδοξους (κομπιναδόρικους θα λέγαμε στα ελληνικά) τρόπους, καταλήγοντας συνήθως στο φιάσκο. Επρόκειτο για περιπτώσεις που προσπαθούσαν πάντα να επιτύχουν κάτι πέρα από τις πραγματικές δυνατότητες τους. Από αυτή την άποψη θα λέγαμε ότι επρόκειτο για μία ποσειδώνια κατάσταση ανθρώπων, που δυσκολεύονται να κρίνουν αντικειμενικά και κάνουν πάντα μεγάλα όνειρα (θυμάμαι εδώ το λαχείο του Καμπανέλλη, που ο κάτοχος του δεν το κατέθετε ποτέ στο πρακτορείο, γιατί δεν ήθελε να απογοητευτεί αν δεν το κέρδιζε. Προτιμούσε να σκέφτεται τι θα έκανε αν είχε ένα εκατομμύριο).
Ίσως ο ποσειδώνιος χαρακτήρας της μαύρης κωμωδίας να σχετίζεται και με το τετράγωνο Άρη/Αφροδίτης με τον Ποσειδώνα στο χάρτη του Μονιτσέλι. Το 1958, χρονιά που τελείωσε τη μεγαλύτερη ταινία του «Ο μεγάλος Πόλεμος» ο Ποσειδώνας (εάν είναι σωστή η ώρα γέννησης του) θα περνούσε από τον Ωροσκόπο του) ενώ το 1959, χρονιά που η ταινία του πήρε το Χρυσό Λιοντάρι στη Βενετία (Αύγουστο με Σεπτέμβριο διεξάγεται πάντα το φεστιβάλ, ενδεικτικά χρησιμοποιούμε την ημ/νία 30/8), ο Ποσειδώνας είχε μόλις μοίρα απόκλιση από αυτόν (ελεγχόμενη στα πλαίσια της διόρθωσης). Πολύ χαρακτηριστική ένδειξη εκείνης της περιόδου ήταν η αντίθεση του διελαύνοντα Δία στο Σκορπιό και τον 1ο οίκο με τον γενέθλιο Ήλιο του. Ανάλογες ήταν και οι συνθήκες το 1991 όταν τιμήθηκε με ένα ακόμη Χρυσό Λιοντάρι για το σύνολο της προσφοράς του στον κινηματογράφο (ο Δίας ήταν στο τέλος του Λέοντα, στο 10ο οίκο σε τετράγωνο με τον Ήλιο του). Αυτή η ευμένεια του Δία αλλά και του Ποσειδώνα εξηγείται ικανοποιητικά από τις όψεις που σχηματίζουν με τον Ήλιο στο γενέθλιο χάρτη του Μονιτσέλι (δύο εξάγωνα), όψεις που με δεδομένη τη γωνιακή θέση του Ήλιου (στον 7ο οίκο) συνέβαλαν αποφασιστικά στην επιτυχημένη πορεία του στο χώρο της 7ης τέχνης.
Το είδος του κινηματογράφου που επηρέασε ο Μονιτσέλι το βλέπουμε να επηρεάζει μέχρι και σήμερα καλλιτέχνες όπως ο Γούντυ Άλλεν ή ο Ρομπέρτο Μπενίνι και αν και σαν όνομα ίσως δεν είναι και πολύ γνωστός στην Ελλάδα οι παλιότεροι σίγουρα θυμούνται τις ταινίες του. Το σίγουρο είναι ότι αφήνει πίσω του μία μεγάλη κληρονομιά, που ψάχνει συνεχιστές.
Καλό κατευόδιο…