από το Β. Παπαδολιά
Αμφισβητήθηκε όσο λίγοι από τους φιλοσόφους της Δύσης. Απέκτησε θερμούς υποστηρικτές αλλά κυρίως πολλούς αμφισβητίες. Η φιλοσοφία του θεωρήθηκε απάνθρωπη, ρατσιστική και μισάνθρωπη. Σε πολλές περιπτώσεις όμως αποδείχθηκε και τόσο αληθινή. Μιλάμε για έναν από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους της Δύσης και της γερμανικής διανόησης γενικότερα, το Φρειδερίκο Νίτσε. Τον άνθρωπο που αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για πολλούς διανοητές του 20ου αιώνα όπως ο Σαρτρ ή ο Ντεριντά αλλά και επηρέασε τη σκέψη της επιστήμης όπως για παράδειγμα της ψυχολογίας του Φρόυντ.
Ο Νίτσε υπήρξε μία αμφιλεγόμενη προσωπικότητα όχι μόνο της εποχής του αλλά και της σημερινής. Από τη μία μεγάλος φιλόσοφος και διανοητής με το θάρρος να στραφεί εναντίον όλης της διανόησης της εποχής του, από την άλλη με προβληματικό τρόπο ζωής, με μία πνευματική ασθένεια – πιθανώς κληρονομική αλλά κατ’ άλλους αποτέλεσμα της σύφιλης που κόλλησε σε νεαρή ηλικία από κάποιο παραστράτημα του - που τον κατέβαλε στο τέλος της ζωής του και με αναφορές για τη σεξουαλική του συμπεριφορά που κυμαινόταν από τις κατηγορίες για άκρατη αυτοϊκανοποίηση που έκανε ο άλλοτε καρδιακός φίλος του ο Βάγκνερ ως τις δημόσιες παραδοχές του για συσχέτιση με την αδελφή του.
Επηρεάστηκε από το μηδενισμό και την απαισιοδοξία του Σοπενχάουερ, που με τη σειρά του είχε επηρεαστεί από το Βουδισμό και τις φιλοσοφίες της Ανατολής. Υποστήριξε την αέναη επιστροφή, όχι όμως με σκοπό την τελική σωτηρία της ψυχής, αλλά την σισύφεια καταδίκη να ζει κανείς ξανά και ξανά τα ίδια ακριβώς πράγματα σε κάθε επόμενη ζωή του. Δίδαξε ότι τελικά το μόνο που έχει σημασία είναι να δείχνει ο άνθρωπος βούληση και θάρρος και να αντιμετωπίζει με το κεφάλι ψηλά – και με μαύρο χιούμορ θα λέγαμε σήμερα – αυτή τη ματαιότητα της ζωής.
Όλα αυτά δείχνουν έναν άνθρωπο σε πάλη, σε πάλη μεταξύ του πνεύματος και της σάρκας, της λογικής και της επιθυμίας κι αυτή ήταν κι η αντίθεση που φάνηκε πρώτη πρώτη στα έργα του. Από τις πρώτες κιόλας δηλώσεις του σε αντίθεση με το αιτιοκρατικό πνεύμα της εποχής του η άποψη του ήταν ότι η λογική έπεται της επιθυμίας κι ότι πρώτα θέλουμε κάτι και μετά δικαιολογούμε στον εαυτό μας και τους άλλους γιατί το κάνουμε. Δήλωση που δεν μας ακούγεται ξένη σήμερα, καθώς είμαστε πεπαιδευμένοι από το πνεύμα της Ψυχανάλυσης, για την εποχή του Νίτσε όμως ήταν ιδιαίτερα ανατρεπτική.
Στο γενέθλιο χάρτη του (15 Οκτωβρίου 1844, ώρα 10:00 σύμφωνα με το ωροσκόπιο που αναφέρει η Astrodatabank αλλά και η Lois Rodden) η Σελήνη στον 1ο οίκο στον Τοξότη σε τετράγωνο με τη συντηρητική Αφροδίτη στην Παρθένο στον 9ο οίκο υποδηλώνει ίσως με τον καλύτερο τρόπο την ανάγκη του για γνησιότητα της έκφρασης του συναισθηματικού εαυτού και της επιθυμίας σε αντιδιαστολή με τον καθωσπρεπισμό της άρχουσας τάξης της εποχής του.
O Νίτσε όμως ήταν και άνθρωπος της εποχής του. Πώς θα μπορούσε αλλιώς άλλωστε, αφού βρισκόταν σε εποχή αλλαγών που είχαν ξεκινήσει μετά τη Γαλλική Επανάσταση και που είχαν βρει το θεωρητικό τους υπόβαθρο στη Φιλοσοφία του Hegel. Η αλήθεια κατά τον Hegel δεν ήταν κατηγορική, αριστοτελική, διακριτή μεταξύ ενός ναι κι ενός όχι, αλλά εν δυνάμει. Δημιουργούταν στην πορεία από τη σύνθεση θέσεων και αντιθέσεων και δεν έμενε ποτέ στάσιμη, αλλά άλλαζε συνεχώς μορφή, επηρεαζόμενη μάλιστα από την ίδια την ιστορία.
Στο πλαίσιο αυτό και ο Νίτσε προχώρησε ένα βήμα παραπέρα, ισχυριζόμενος αυτό που για την εποχή μας πλέον είναι ορατό στους κυβερνήτες μας ότι η αλήθεια είναι αυτή που είναι χρήσιμη και καθορίζεται από το σκοπό από το σύστημα αξιών του καθενός και τις επιδιώξεις.
«All sciences are now under the obligation to prepare the ground for the future task of the philosopher, which is to solve the problem of value, to determine the true hierarchy of values»
Friedrich Nietzsche
Προφήτης μίας εποχής που η είδηση είναι παραγόμενο προϊόν και παράγεται από κυβερνήσεις και πολυεθνικούς γίγαντες σε δόσεις και κατευθύνσεις που εξυπηρετούν άλλους σκοπούς, ο Νίτσε ίσως δικαιολόγησε με αυτό τον τρόπο τον Ποσειδώνα στον τρίτο οίκο του, που παρά τον Ερμή του στην Παρθένο δεν τον άφηνε να πιστεύει στην ύπαρξη αντικειμενικής γνώσης και τον έκανε να προδεί την εποχή της μαζικής προπαγάνδας. Και έβαλε την πρόκληση της μελλοντικής γνώσης στην περιγραφή όχι της φυσικής πραγματικότητας αλλά στην εξέταση των κινήτρων.
Οι απόψεις του ωστόσο για το «χειρισμό» της αλήθειας είχαν την ατυχία να υιοθετηθούν από τους Ναζί - αλλά και από όλα τα ολοκληρωτικά κινήματα θα έλεγα - και αποτέλεσαν μαζί με άλλες φιλοσοφίες εσωτερικής κατεύθυνσης το θεωρητικό τους υπόβαθρο. Όπως και οι Ναζί έτσι και ο Νίτσε είχε στη φιλοσοφία του ένα ιδιότυπο ρατσισμό. Ωστόσο ο ρατσισμός του Νίτσε ήταν περισσότερο διανοητικός και αντίθετα από τους Ναζί θαύμαζε τους Εβραίους διανοούμενους. Ήταν ρατσισμός του πνεύματος και όχι του αίματος. Παρόλα αυτά εκείνοι δε δίστασαν να αποσιωπήσουν αυτές τις «λεπτομέρειες» για να αναδείξουν τη φιλοσοφία της «αλήθειας που χρησιμεύει».
Αφού η αλήθεια κρίνεται από τη χρησιμότητα της, έλεγε ο Νίτσε δεν έχει καμία σημασία το τι διδασκόμαστε και μάλιστα δεν πρέπει να δεχόμαστε την εκπαίδευση του συστήματος. Μόνο η προσωπική εμπειρία έχει σημασία και κάθε άνθρωπος που δεν επιδιώκει τη γνώση μέσω της προσωπικής του εμπειρίας είναι άξιος της μοίρας του. Αν οι περισσότεροι συμβαδίζουν με το κοπάδι της γνώσης, οι λίγοι αριστοκράτες του πνεύματος ( που για τους Ναζί έγιναν αριστοκράτες της Αρίας Φυλής ) δικαιούνται να μη δίνουν δεκάρα τσακιστή για το τι θα γίνει σε αυτούς τους Υπ-άνθρωπους, παρά είναι υποχρεωμένοι να συγκεντρωθούν στο να αναδείξουν τις αρετές του Υπερ-ανθρώπου.
«All credibility, all good conscience, all evidence of truth come only from the senses»
Friedrich Nietzsche
Αν αυτά δεν είναι ενδείξεις επίδρασης Ουρανού (και μάλιστα στον Κριό) στη σκέψη ενός ανθρώπου δεν ξέρω τι είναι. Η σύνοδος Ερμή/Άρη σε αντίθεση με τον μπλε γίγαντα του ηλιακού μας συστήματος θα ήταν η καλύτερη ένδειξη για την ανάδειξη μίας ανατρεπτικής σκέψης που αρνείται την υποταγή και τα καθιερωμένα. Και δεν είναι τυχαίο ότι η φιλοσοφία του έγινε υπόβαθρο στη μεγαλύτερη ιδεολογική ανατροπή που συνέβη μέχρι στιγμής στην ευρωπαϊκή ιστορία, την άνοδο του φασισμού, ακριβώς την περίοδο εκείνη που ο Ουρανός επέστεψε και πάλι στον Κριό στη διάρκεια του ύστερου μεσοπολέμου.
Να φοβόμαστε ίσως σήμερα με τη δεύτερη επιστροφή του Ουρανού επανεμφάνιση της φιλοσοφίας του; Ποιος ξέρει;
Σε κάθε περίπτωση η αντίθεση Ερμή/Άρη με Δία/Ουρανό του Νίτσε προχωρούσε και πιο πέρα στρεφόμενοι εναντίον και των πραγμάτων εκείνων που συμβόλιζε κι ο ανάδρομος Δίας στο χάρτη του στο ζώδιο των Ιχθύων. Στράφηκε εναντίον της συμπόνιας και του οίκτου, ως αισθημάτων μικροαστικών, που στην πραγματικότητα κρατούν το κοπάδι ενωμένο και εμποδίζουν το άτομο να κατακτήσει τη ζωή του. Πολλά χρόνια πριν την Ψυχανάλυση ο Νίτσε αναγνώριζε βλέπετε το χειρισμό μέσω της ενοχής.
«Morality is the herd-instinct in the individual»
Friedrich Nietzsche
Είναι δυστύχημα που οι Ναζί απομόνωσαν τις διδασκαλίες του κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μετατρέψουν αυτόν τον αντικομφορμισμό σε μία μαζική ψύχωση, εκπαιδεύοντας μία ολόκληρη κοινωνία να καταδίδει τον εαυτό της και τα παιδιά να κατασκοπεύουν τους δικούς τους στο όνομα του Γ’ Ράιχ, διαρρηγνύοντας κάθε έννοια κοινωνικού ιστού.
Αλλά είναι ίσως η εκδίκηση της ιστορίας αυτή, καθώς όπως θα έλεγε και ο ίδιος ο Νίτσε, δεν έχει σημασία τελικά τι ήθελες εσύ να πεις, αλλά σημασία έχει πώς η ιστορία ερμήνευσε και χρησιμοποίησε αυτό που είπες (ας μην το έλεγες). Δεν είδαμε άλλωστε στην Transpersonal Αστρολογία πώς το 2ο επίπεδο εκδικείται; Ενσωματώνοντας μαζικά την ατομική διαφοροποίηση που ξεχωρίζει;
Μήπως με τον ίδιο τρόπο δε χρησιμοποίησαν τα κράτη της Δύσης και την προσωπική δουλειά εξεχόντων επιστημόνων της Φυσικής; Για να κατασκευάσουν πυρηνικές βόμβες; Μήπως με τον ίδιο τρόπο και τα σοβιετικά κράτη δεν απαγόρευσαν σειρά από πολιτιστικά δρώμενα, θεωρώντας ότι προστατεύουν το μικροαστισμό και προτίμησαν να προωθήσουν τη μαχητικού και στρατευμένου τύπου τέχνη;
Στην πραγματικότητα πάντως η σύνοδος Δία/Ουρανού έκανε το Νίτσε κάτι περισσότερο από ένα απλό διανοητικό ρατσιστή. Υπήρξε από τους πρώτους που αυτοαποκαλέστηκε Ευρωπαίος και προώθησε τις επαφές με άλλους διανοητές της Ευρώπης, δημιουργώντας ίσως την πρώτη Διεθνή, με την έννοια της ανταλλαγής απόψεων των διανοητών για τα τεκταινόμενα της ιστορίας. Μαζί με τον Βάγκνερ και τους πρώτους ψυχαναλυτές της εποχής όπως τον Bauer ήταν από τις πρώτες «παρέες» της ιστορίας που ονειρεύτηκαν να αλλάξουν τον κόσμο.
Άλλωστε πολλά χρόνια αργότερα ο θαυμαστής του Ζαν Πωλ Σαρτρ ήταν που υποστήριξε ότι οι φιλόσοφοι έχουν υποχρέωση να παίρνουν θέση στην ιστορία της εποχής τους και το να μην πάρουν θέση είναι κι αυτό μία θέση.
(Και δεν είναι τυχαίο ίσως που τις μέρες αυτές ξαναήρθε στην επικαιρότητα από εκδόσεις εφημερίδων, καθώς στο χάρτη του αναγνωρίζουμε την επιστροφή του Ουρανού στην γενέθλια του θέση 168 χρόνια μετά).
Για εκείνο που ίσως όμως που είναι περισσότερο γνωστός ο Νίτσε είναι για την υποστήριξη του στον Υπεράνθρωπο (άλλη μία ευκαιρία για χρησιμοθηρική χρήση από τους Ναζί) αλλά και την άποψη του για το θάνατο του Θεού.
Στα πλαίσια ίσως της αγωνιώδους του προσπάθειας να βρει ο ίδιος την προσωπική του ταυτότητα, ο Νίτσε προσωποποίησε ίσως αυτό που αναφέραμε στα άρθρα μας για την Transpersonal Αστρολογία και είδαμε στο παράδειγμα της Λαίδης Νταϊάνα. Την πάλη του ατομικού με τη μάζα και την προσπάθεια του να αντισταθεί στο ρεύμα και να αποκτήσει την ατομικότητα του. Ίσως ο Νίτσε επηρεασμένος από τη θέση του Πλούτωνα στον 5ο οίκο του (υπεύθυνη ίσως και για τη σεξουαλική του δράση) να θεώρησε δίκαια ότι η δημιουργία ταυτότητας περνάει μέσα από την κατοχή δύναμης.
Προσπαθώντας να βρει την πραγματική ταυτότητα του Ήλιου του έκανε αυτό που έλεγε ο Rudhyar. Άφησε τον Ήλιο του να επηρεαστεί από έναν από τους εξωκρόνιους για να ξεχωρίσει από τους άλλους. Έτσι ένας κατά τα άλλα συλλογικός και δημοκρατικός Ήλιο στο Ζυγό στον 11ο οίκο, προτίμησε να δραστηριοποιηθεί μέσα από τον 5ο ηλιακό οίκο μέσα από την Πλουτώνια δράση για να βρει την ταυτότητα του.
Έτσι από την αντίθεση αυτή αναδείχθηκε η φιλοσοφία του Υπεράνθρωπου, του όντος δηλαδή εκείνου που δεν τον ενδιαφέρουν τα συναισθήματα των άλλων, ούτε ενδιαφέρεται για την εντύπωση που δίνει στους άλλους (τα κουτσομπολιά θα λέγαμε σήμερα) παρά ψάχνει εναγωνίως και με κάθε τρόπο μέσα από το βίωμα και τη δράση (Πλούτωνας, Κριός) κι όχι τη θεωρία (Ζυγός) την αυτοπραγμάτωση του.
«God is dead»
Friedrich Nietzsche
Στα πλαίσια αυτά βεβαίως δεν μπορεί να υπάρχει Θεός. Γιατί, αν υπάρχει Θεός, υπάρχει και ενοχή και σύστημα και πρέπει και κανόνες που πρέπει να τηρηθούν. Και δεν υπάρχει Εγώ. Κι είναι ίσως ο θρίαμβος του ατομικού επιπέδου του Νίτσε η κατάρριψη του Θεού. Άρης και Ερμής στο Μεσουράνημα του επικράτησαν κατά κράτος του Δία και του Κρόνου, που σε άλλες περιπτώσεις ίσως είχαν επικρατήσει.
Και τι θα έδινε αλήθεια αυτός ο Κρόνος; Ένα διανοούμενο με περιορισμένη κριτική διάθεση απέναντι στο σύστημα. Που σε συνδυασμό με τη Σελήνη του στον Τοξότη στον 1ο οίκο θα δημιουργούσε ένα κύριο καθηγητή, ελαφρώς προοδευτικό στην τάξη που θα κυνηγούσε τον ποδόγυρο των μαθητριών του στα διαλείμματα. Και που με το Δία στον 4ο στους Ιχθύς θα πήγαινε κάθε Κυριακή στην Εκκλησία μαζί με όλη την οικογένεια.
Αντί γι’ αυτό επικράτησε - φαινομενικά τουλάχιστον – ο άξονας Ερμή/Άρη σε αντίθεση με το Ουρανό αλλά και η αντίθεση Ήλιου/Πλούτωνα. Οδηγώντας σε ανατρεπτικές ιδέες και ανατρεπτική στάση ζωής. Που όμως στα τελευταία της, τον Ιανουάριο του 1889 με τον Ουρανό να περνάει πάνω από τον Ήλιο του και να έρχεται σε αντίθεση με τον Πλούτωνα του έδειξε να του στερεί την πολυπόθητη δύναμη που επιζητούσε και να τον οδηγεί στην τρέλα. Αντικρίζοντας ένα πρωινό ένα άλογο να γίνεται αντικείμενο ιδιαίτερα βίαιης μεταχείρισης κατέρρευσε πνευματικά αγκαλιά στο λαιμό του κι από τότε και μέχρι το τέλος της ζωής του έζησε πλέον στον κόσμο της τρέλας.
Για να αποδειχτεί τελικά στην πράξη αυτό που διατεινόταν κι ο ίδιος ερχόμενος σε αντίθεση με τον Hegel και το Δαρβίνο. Ότι τελικά η εκδήλωση της νέας σύνθεσης, της πρωτοτυπίας δε βγαίνει σε καλό (ο έξυπνος άνθρωπος δυστυχεί, αγόρι μου, μου έλεγε η μητέρα). Ότι ο ανθός της ζωής και της επιβίωσης που δημιουργείται από τις μεταλλάξεις δεν επιβιώνει απαραίτητα, γιατί συνήθως είναι πιο περίπλοκος και πιο λεπτεπίλεπτος. Αντίθετα η μάζα καταφέρνει συνήθως να απορροφά πάλι την πρωτοτυπία και να την εξαφανίζει στην εντροπία της.
«And if you gaze for long into an abyss, the abyss gazes also into you»
Friedrich Nietzsche
