Μιχάλης Κακογιάννης – Έφυγε από τη ζωή και την τέχνη

από την Κατερίνα Σαλωνίκη

Ταξίδεψε χθες τα ξημερώματα ο Μιχάλης Κακογιάννης, αφήνοντας την τελευταία του δύσκολη πλέον αναπνοή, στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός». Ο Ελληνοκύπριος φιλότεχνος, ήταν ένα σκηνοθετικό διαμάντι, που στόλισε τη χώρα μας.

Στο Λονδίνο σπούδασε Νομικά, Δραματικές Τέχνες και σκηνοθεσία. Μετέφραζε και εκφωνούσε στην ελληνική υπηρεσία του BBC, ενώ στα 22 του χρόνια ανέλαβε τη διεύθυνση της «Κυπριακής Ώρας».

Αποπειράθηκε στη συνέχεια να δοκιμάσει την υποκριτική τέχνη με αποκορύφωμα τον πρωταγωνιστικό ρόλο του «Καλιγούλα», ρόλο για τον οποίο τον επέλεξε ο ίδιος ο Albert Camus.

Στα 31 του χρόνια έρχεται στην Ελλάδα για να γράψει ιστορία με τις σκηνοθετικές του δημιουργίες, που ήταν η αρχή μιας μεγάλης διεθνούς σταδιοδρομίας. Όπως αναφέρει ο ίδιος, έζησε στις πρωτεύουσες του κόσμου «ως πλάνητας με προίκα και εφόδιο την ελληνικότητα, που έφερα μέσα μου, αρετή όντως».

Το «Κυριακάτικο ξύπνημα» ήταν η αφύπνιση του σκηνοθετικού του συναισθήματος, πάνω στο οποίο βασίστηκε. Ταινίες όπως η «Στέλλα», το «Κορίτσι με τα μαύρα», το «Τελευταίο Ψέμα» η τριλογία του «Ηλέκτρα», «Τρωάδες» και «Ιφιγένεια», ο «Ζορμπάς», έφεραν την Ελλάδα στις παρυφές των Όσκαρ, αποσπώντας σημαντικά βραβεία και τιμητικές διακρίσεις. Σκηνοθετούσε προσθέτοντας διαρκώς μια καινοτομία, όπως το να συνδέει αρμονικά τη λυρικότητα του Χατζηδάκη με τον ιμπρεσιονισμό του Θεοδωράκη και τα τοπία των φτωχογειτονιών με το φολκλόρ του Ζορμπά. Οι συνεργασίες του περιελάμβαναν ηθοποιούς – ογκόλιθους, όπως η Ειρήνη Παπά, η Έλλη Λαμπέτη, η Μελίνα Μερκούρη, ο Anthony Quinn, η Charlotte Rampling, ο Alan Bates, ο Franco Nero η Katharine Hepburn, η Vanessa Redgrave και πολλούς άλλους.

Σκηνοθετεί θέατρο και όπερα στην Αμερική, τη Γαλλία και την Ελλάδα αλλά και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες.
Οραματίζεται τον νυχτερινό φωτισμό των μνημείων της Ακροπόλεως, και τον επιτυγχάνει με την παράλληλη ίδρυση του συλλόγου «Οι Φίλοι της Αθήνας». Εξασφαλίζει γι αυτό τον διάσημο Γάλλο φωτιστή Pierre Bideau και αναλαμβάνει και τη χρηματοδότηση όλων των απαραίτητων μελετών.

Το 2004, ανεγείρεται το κοινωφελές ίδρυμα «Μιχάλης Κακογιάννης» με σκοπό τη μελέτη, υποστήριξη και διάδοση των τεχνών του θεάτρου και του κινηματογράφου, καθώς και την καταγραφή και διαφύλαξη των δημιουργημάτων των τεχνών αυτών.
Για την προσφορά και το έργο του, έχει τιμηθεί με αμέτρητες διακρίσεις στην Ελλάδα, την Κύπρο και το εξωτερικό για την προσφορά του σαν έργο ζωής. Έχει ανακηρυχθεί Επίτιμος Δημότης στη Λεμεσό, στο Montpellier και στο Ντάλας του Τέξας, ενώ έχει αναγορευθεί Διδάκτωρ Τεχνών στο Columbia College του Σικάγου. Επίτιμος Διδάκτωρ στα Πανεπιστήμια Αθηνών, Κύπρου και Αριστοτέλειο Θεσσαλονίκης.

Είναι δύσκολο να τιμήσεις όμως κάποιον πέρα από τις περγαμηνές του, όταν η πολιτιστική κληρονομιά που αφήνει, ξεπερνά κάθε ευγνωμοσύνη. Θα ταφεί δημοσία δαπάνη την Πέμπτη, 28 Ιουλίου, στον περίβολο του Ιδρύματος «Μιχάλης Κακογιάννης όπως επιθυμούσε.

Γεννημένος στις 11/6/1922 στη Λεμεσό της Κύπρου, η ημερομηνία διορθώνεται σύμφωνα με τους κανόνες που ακολούθησε η Ορθόδοξη εκκλησία της Κύπρου για το διορθωμένο ημερολόγιο και γίνεται 24/6.

Επικοινώνησε την ευαισθησία του Καρκίνου μέσα από τη Σελήνη στους Διδύμους, εξαπλώνοντάς την διεθνώς. Η πορεία ενός ανθρώπου με σύνοδο Ήλιου – Πλούτωνα και τετράγωνο Ήλιου – Κρόνου, έχει μοναχικά βήματα, που υποκινούνται από την εσωτερική αίσθηση του σκοπού.

Η ισχυρή του επιθυμία να πραγματώσει εκείνο που διαστέλλεται μέσα του, πάλεψε με τις αμφισβητήσεις και τα εμπόδια, κάνοντάς τον να αφιερωθεί στη δουλειά του όσο σε τίποτε άλλο στη ζωή του, αποπνέοντας γύρω του έναν υποτακτικό μαγνητισμό. Ο ίδιος λέει πως ακόμα και αν δεν έκανε οικογένεια, αγάπησε και αγαπήθηκε πολύ.

Μέσα από αυτές τις πανίσχυρες όψεις, αποθεώθηκε και αποθέωσε ηθοποιούς και φίλους, αναδεικνύοντας όπως στην περίπτωση της Λαμπέτη, το ιδιαίτερο ερμηνευτικό της ταλέντο.

Διέκρινε πάντα εκείνο που οι άλλοι δεν μπορούσαν να δουν και έσπευδε να το απογειώσει, μεταμορφώνοντας οτιδήποτε καταπιάνονταν.

Ο Κακογιάννης δεν υπέκυψε στις εσωτερικές διαμάχες του, αλλά πειθάρχησε στη δοκιμασία που υποβάλλονταν, κατακτώντας μια ασυνήθιστη προσωπική γοητεία.

Προσπερνώντας το ακριβέστατο τετράγωνο Δία – Πλούτωνα και το τετράγωνο Ήλιου – Δία παρέμεινε συνετός χωρίς έπαρση, αποσοβώντας του κινδύνους των οικονομικών αλλά και των προσωπικών απωλειών των όψεων. Όχι μόνο δεν απέτυχε, αλλά πρόσφερε τεράστια οικονομική στήριξη στο πολιτισμικό κομμάτι της χώρας μας.

Ο Άρης από τον Τοξότη σε ακριβέστατο τρίγωνο με τον Ποσειδώνα τον προίκισε με αγάπη για τις τέχνες, φιλοσοφώντας πάνω σε αυτές, με ιδιαίτερο ενθουσιασμό και διαίσθηση. Κατέγραφε συγκλονιστικά τα βλέμματα και τις κινήσεις των γυναικών ηθοποιών, σαν να ήταν εραστής τους. Το τετράγωνο Άρη – Ουρανού τον αποδέσμευσε δίνοντας το εξωστρεφές στοιχείο στον κινηματογράφο, αλλά και στο θέατρο και στις όπερες που δημιούργησε. Πρωτοτυπώντας και διατηρώντας ανέπαφη την προσωπική του ελευθερία, πορεύτηκε χωρίς άσκοπους επαναστατισμούς.

Η κλίση του στις τέχνες κορυφώνεται στο εξάγωνο Ερμή – Ποσειδώνα από το οποίο άντλησε και την έμπνευση των στίχων του, όπως το αξέχαστο «Αγάπη που ‘γινες δίκοπο μαχαίρι». Με την περιβολή της Αφροδίτης στο Λέοντα, εξέπεμπε τη λάμψη του μέσα από τα ανενδοίαστα δημιουργήματά του..

«Στον αγνώμονα άνθρωπο δεν απαντώ καθόλου. Όσο για την κακεντρέχεια δε με νευριάζει, σίγουρα όμως με πληγώνει. Και αν το να είσαι καλός, σημαίνει ότι είσαι δίκαιος και λειτουργείς σωστά, ναι, νομίζω πως είμαι καλός άνθρωπος».

.