Έρως Και Ψυχή - Ένα ταξίδι προς τη λύτρωση και την αθανασία

Μέρες του Πάσχα, εκδηλώνεται μία τάση για στροφή του βλέμματός μας λίγο περισσότερο προς τα μέσα μας, μια τάση για ενδοσκόπηση και εσωτερικότητα. Συνδυαστικά, η Άνοιξη, με την ομορφιά της και τη μεταμορφωτική της δύναμη εμπνέει προς μία πιο πνευματική ματιά της ζωής μας. Ο μύθος της ¨θνητής¨ Ψυχής που την ερωτεύεται ο Θεός Έρωτας, ταξιδεύει μέσα στους αιώνες, συνοδεύοντας τα εξελικτικά βήματα της Ανθρωπότητας. Εδώ θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε τον μύθο από τη σκοπιά της υπαρξιακής αναζήτησης της ανθρώπινης ψυχής. Θα παρακολουθήσουμε μία πορεία αφύπνισης και ενθύμησης της βαθύτερης φύσης της. Θα μιλήσουμε για τον Έρωτα, το θεό που φέρνει την Άνοιξη στην Ψυχή, την μεταμορφώνει, την ελευθερώνει, την οδηγεί να ενωθεί με τον Άπειρο Εαυτό της, και την ανυψώνει κοντά στους θεούς, προσφέροντάς της το δώρο της Αθανασίας.

«Δεν υπάρχει εύκολα καλύτερος βοηθός για τον άνθρωπο, για να αποκτήσει την αθανασία, από τον ίδιο τον Έρωτα», δηλώνει ο Σωκράτης στο Συμπόσιο του Πλάτωνα. Μέσα από αυτό το πρίσμα, της καταλυτικής δράσης του έρωτα στην ανύψωση και μεταμόρφωση της ψυχής σε θεία και αθάνατη, θα παρακολουθήσουμε το μύθο «Έρως και Ψυχή».

Η εκδοχή που θα ακολουθήσουμε, είναι μέρος του μυθιστορήματος «Ο Χρυσός Γάιδαρος ή Οι Μεταμορφώσεις», του Ρωμαίου Απουλήιου Λούκιου (2^ος αι π.Χ), συγγραφέα, ρήτορα και φιλοσόφου. Ο ίδιος ο συγγραφέας αναφέρει το μύθο, ως γνωστή ελληνική ιστορία. Η ιδέα της υπαρξιακής προσέγγισης του μύθου, είναι από το βιβλίο «Έρως και Ψυχή, αποκωδικοποιώντας τον μύθο», της Ιουλίας Πιτσούλη.

Ήταν λοιπόν κάποτε ένας βασιλιάς, που είχε τρεις πεντάμορφες κόρες. Η ομορφιά όμως της τρίτης, της μικρότερης-Ψυχή την έλεγαν- ήταν μοναδική, θεϊκή. Την θαύμαζαν και την λάτρευαν σαν θεά. Η φήμη της εξαπλωνόταν τόσο, που άρχισαν να την παρομοιάζουν με την θεά Αφροδίτη. Αυτό έγειρε την οργή της θεάς, η οποία την καταράστηκε, κανείς να μην την πλησιάζει, κι έστειλε τον γιο της τον Έρωτα, να την κάνει να ερωτευτεί τον χειρότερο άνδρα του κόσμου, τον πιο κακορίζικο.

Έτσι λοιπόν, όλοι λάτρευαν την ομορφιά της, αλλά κανείς δε ζητούσε το χέρι της, ούτε βασιλιάς, ούτε πρίγκιπας, ούτε κοινός θνητός. Μόνο την θαύμαζαν σαν έργο τέχνης! Ο πατέρας της, αγωνιώντας για την απελπισία της κόρης του, απευθύνεται στο Μαντείο του Απόλλωνα στη Μίλητο, για βοήθεια. Ο χρησμός του θεού αμείλικτος, έλεγε ότι δεν ήταν γραφτό της να παντρευτεί άνθρωπο, αλλά ένα τέρας, φιδόμορφο, φριχτό, που ακόμη κι ο Δίας το τρέμει. Ο μάντης τον παροτρύνει να την πάει και να την αφήσει ψηλά στο βουνό, για να συναντήσει τη μοίρα της. Απόγνωση και θλίψη έπεσε στο παλάτι, για το βαρύ ριζικό της μικρής βασιλοπούλας. Το πεπρωμένο όμως αναπόφευκτο. Έτσι φτάνει η μέρα των νεκρικών γάμων. Αποχωρίζεται με πόνο τους δικούς της, αφήνοντάς του μέσα σε θρήνους και σπαραγμούς, αποφασισμένη η ίδια για τη μοίρα της, και αναγνωρίζοντας την ευθύνη της: «Τότε που όλοι με μια φωνή με ονόμαζαν ¨η νέα Αφροδίτη¨, τότε έπρεπε να είχατε κλάψει για μένα. Τώρα μόνο το βλέπω, αυτό με καταδίκασε.»

[Η νεαρή Ψυχή γεννιέται προικισμένη, αλλά με ένα χάρισμα υπερβολικό για τα ανθρώπινα μέτρα και δεδομένα, που την καθιστά απόκοσμη και εξωπραγματική. Είναι εξαρχής διαφορετική, είναι η ψυχή που το πεπρωμένο της είναι να αφυπνιστεί. Η διαφορετικότητά της είναι η εγγενής υπαρξιακή της αγωνία. Η απομόνωσή της είναι η υπαρξιακή μοναξιά. Κανένας θνητός δεν μπορεί να της την καλύψει, αλλά κι αυτό που την περιμένει, ακούγεται τερατώδες και τρομαχτικό. Είναι ο φόβος του αγνώστου σε σύγκρουση με την εσωτερική νοσταλγία για την πηγή, τη βαθύτερη καταγωγή της, τον αληθινό εαυτό της. Το βουνό που πρέπει να ανέβει για να συναντήσει το πεπρωμένο της, είναι η ανοδική αλλά και επίπονη διαδικασία της πνευματικής αναζήτησης και εξέλιξης, αφήνοντας πίσω δεσμούς και εξαρτήσεις του παρελθόντος, και αναγνωρίζοντας την ματαιότητα του πρότερου βίου της.]

Φτάνοντας η Ψυχή ψηλά στο βουνό, στην άκρη του γκρεμού, τρέμοντας από τον φόβο, μία έκπληξη την περιμένει. Μία γλυκιά αύρα, ο απαλός Ζέφυρος, σαν χάδι την ανασηκώνει ανάλαφρα και την φέρνει σε μια ανθισμένη κοιλάδα. Κοιτάζει γύρω της και βλέπει έναν παράδεισο, με όλες τις ομορφιές και τα αγαθά του κόσμου, και μπροστά της η είσοδος ενός υπέρλαμπρου, μεγαλόπρεπου παλατιού. Μαγεμένη από τη χάρη και την ομορφιά αυτού του τόπου, η Ψυχή πλησιάζει, και μαζεύοντας όλο το θάρρος της, περνάει το κατώφλι του παλατιού. Και τότε ακούει μια φωνή να της λέει: «όλα αυτά που βλέπεις , είναι δικά σου. Εμείς είμαστε οι δούλες σου, και σε υπακούμε με όλη μας την καρδιά». Πράγματι, δέχτηκε όλες τις περιποιήσεις που μπορούσε να ζητήσει η ψυχή της, χωρίς όμως να βλέπει κανέναν. Το βράδυ, μέσα στο σκοτάδι, ήρθε ο μυστικός γαμπρός στο κρεβάτι της κι έκανε γυναίκα του την Ψυχή, και πριν χαράξει έφυγε. Αγαπήθηκαν βαθιά, γιατί μπορεί η Ψυχή να μην τον έβλεπε, αλλά όλες οι άλλες αισθήσεις της γέμιζαν από εκείνον.

[Η Ψυχή, ενώ περιμένει έντρομη το χειρότερο στο πεπρωμένο της, βρίσκεται μπροστά στην πρώτη αποκάλυψη της πνευματικότητας, και η επαφή της με αυτήν, αγαλλιάζει την ύπαρξή της. Η πρώτη προσπάθεια παραίτησης από την κυριαρχία της προσωπικότητας μοιάζει με θάνατο, αλλά τελικά είναι ένα βήμα προς την ελευθερία και την ομορφιά. Έχει μάλιστα ανέλπιστες βοήθειες στις προσπάθειες της. Είναι τα εσωτερικά της χαρίσματα που αποκαλύπτονται ¨μαγικά¨ μπροστά στα μάτια της, αλλά και αγγελική συμπαντική καθοδήγηση, που καλύπτει όλες τις ανάγκες της. Η πρώτη επαφή της με τον βαθύτερο εαυτό της, τον Άπειρο Εαυτό, είναι μόνο μια φωνή μέσα της. Η συνειδητότητά της είναι ακόμη βυθισμένη στο σκοτάδι, και οι εμπειρίες της από τη νέα της πορεία, θολές και αόριστες. Όμως ο ενθουσιασμός της είναι μεγάλος και η σπίθα της αφύπνισης ξυπνά μέσα της τον έρωτα για τη νέα ζωή.]

Μόνη η Ψυχή μέσα στον παράδεισό της, άρχισε να νοιώθει μοναξιά, και να νοσταλγεί την ανθρώπινη συντροφιά. Μετά από πολλά παρακάλια, πείθει τον αγαπημένο της να της επιτρέψει να φέρει τις αδερφές της για επίσκεψη. Εκείνος την προειδοποιεί μόνο, να μην παρασυρθεί από τις πονηριές τους και αθετήσει τον όρκο της, και θελήσει να δει το πρόσωπό του. Τώρα που περιμένει το παιδί του, πρέπει να είναι πολύ προσεκτική και δυνατή απέναντι στη δοκιμασία που την περιμένει, ώστε το παιδί τους να γεννηθεί αθάνατο, ενώ αν υποκύψει και αθετήσει τον όρκο της, το παιδί τους θα παραμείνει θνητό. Η Ψυχή, σίγουρη για τα αισθήματά της, τον διαβεβαιώνει για τη λατρεία και την πίστη της σ’ εκείνον, και στέλνει τον Ζέφυρο να φέρει τις αδερφές της.

Αγκαλιές, φιλιά, δάκρυα χαράς… Η Ψυχή ξεναγεί τις αδερφές της στο παλάτι, στα πλούτη και τις ομορφιές του, κι εκείνες ενθουσιάζονται, αλλά σύντομα ξυπνά μέσα τους ο φθόνος. Αρχίζουν να σπέρνουν αμφιβολίες για τον μυστηριώδη σύντροφο: ποιος είναι, από πού κατάγεται, με τι ασχολείται, γιατί να κρύβεται, κάτι δεν πάει καλά….

[Παρά την ομορφιά και ευτυχία της πρώτης αφύπνισης, η Ψυχή εύκολα νοσταλγεί τις παλιές συνήθειες και σχέσεις, και παλινδρομεί στην κυριαρχία της εφήμερης προσωπικότητας, στη διαφέντευση του εγώ. Οι προσπάθειες απεμπλοκής της από τον παλιό εαυτό, είναι ακόμη αδύναμες, λόγω έλλειψης συνειδητότητας, κι έτσι αυτός-το εγώ- διογκώνεται και αντιστέκεται σθεναρά στον παραγκωνισμό. Βλέποντας ότι χάνει έδαφος, φθονεί και οργανώνει την αντίστασή του, πασχίζοντας να κρατηθεί στα παλιά, γιατί αλλιώς ξέρει ότι θα χαθεί στο σκοτάδι. Η ανωριμότητα και απειρία της Ψυχής την κάνουν ευάλωτη στην αμφιβολία και τη διαταραχή του νου. Ο Έρως της κρύβει το πρόσωπό του , για να μάθει να εμπιστεύεται τις άλλες αισθήσεις της, να καλλιεργήσει διαίσθηση και ενόραση, ποιότητες υψηλότερες από την όραση-νου, να αναπτύξει εμπιστοσύνη στον εαυτό της και να αγαπήσει με την καρδιά της. Παρόλο που έχει εγγενή τη δύναμη της δημιουργίας-γονιμότητα-, η ίδια δεν έχει επίγνωση της θεϊκής καταγωγής της, της αθανασίας της. Έχει πορεία ακόμη να διανύσει προς την αφύπνισή της.]

Στη συνέχεια, θα παρακολουθήσουμε τη πτώση της Ψυχής στο μεγάλο αμάρτημα της αθέτησης του όρκου της, τη σκληρή δοκιμασία και την πορεία της προς την Αθανασία.

Πηγές:

«ΕΡΩΣ ΚΑΙ ΨΥΧΗ» Απουλήιου, απόδοση Ζωή Βαλάση, Εκδόσεις Στεφανίδη(2009)

«ΕΡΩΣ ΚΑΙ ΨΥΧΗ», Ιουλία Πιτσούλη, Εκδόσεις ΕΣΟΠΤΡΟΝ(2002)