2012, το τέλος του Κόσμου: Η μυστηριακή λύτρωση των μαζών και του ατόμου

Για να συνεχίσουμε το αφιέρωμα στο ψυχολογικό και κοινωνικό υπόβαθρο της Εσχατολογίας, ο Γκουστάβ Λε Μπον, ένας σημαντικός επιστήμων και ερευνητής τη κοινωνιολογίας, της ψυχολογίας των μαζών, της ανθρωπολογίας και όχι μόνο, στο βιβλίου του «Η ψυχολογία των μαζών» αναφέρει ότι χιλιάδες απομονωμένα άτομα σε μία δεδομένη στιγμή, η οποία τους προκαλεί πολύ έντονα ή βίαια συναισθήματα, μπορούν να αποκτήσουν τους χαρακτήρες μιας ψυχολογικής μάζας. Τα άτομα που αποτελούν την ψυχολογική μάζα μπορεί να αλλάξουν συμπεριφορές και να υιοθετήσουν αντιδράσεις, οι οποίες σχετίζονται με την ψυχολογική μάζα και το γεγονός που τη συνενώνει.

Το συμπέρασμα από το εξαιρετικό σκεπτικό του Λε Μπον, ο οποίος έδωσε πρώτος τον όρο «ψυχολογική μάζα», είναι σαφές: η ανάγκη να συνενωθούμε μέσα από μία κοινή απειλή, όπως για παράδειγμα η καταστροφή του κόσμου, επιτρέπει να εκτονώσουμε κάποια προσωπικά μας απωθημένα με συμπεριφορές που ο καθένας ξεχωριστά δεν θα ήθελε ή δεν θα τολμούσε να υιοθετήσει. Συμπεριφορές, οι οποίες πιθανώς να αντιτίθενται στον κοινωνικό ή ηθικό νόμο του ατόμου αλλά η συνένωσή του στην ψυχολογική μάζα να αποτελεί το λύτρωσή του, την απαλλαγή του από κάθε μορφή προσωπικής ερινύας.

Ο Γιουνγκ υπεστήριζε ότι η ζωή για τις θρησκείες δεν είναι παρά μία προετοιμασία για τον τελικό σκοπό του θανάτου. (Στο βιβλίο «Ψυχολογία και απόκρυφο» του Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ, εκδόσεις «Ιάμβλιχος», στο κεφάλαιο «Η ψυχή και ο Θάνατος», ο πατέρας της αναλυτικής ψυχολογίας αναφέρει: «...Μπορώ να αναφέρω ότι η κοινή γνώμη έχει συγκεκριμένες απόψεις για τον θάνατο που εκφράζονται αλάθητα σε όλες τις θρησκείες του κόσμου. Μπορεί να πει κανείς πως οι περισσότερες θρησκείες είναι πολύπλοκα συστήματα προετοιμασίας για τον θάνατο, τόσο ώστε η ζωή πραγματικά πια δεν έχει καμία σημασία, παρά σαν προετοιμασία για τον τελικό σκοπό του θανάτου. Και στις δύο μεγαλύτερες ζωντανές θρησκείες του κόσμου, το Χριστιανισμό και το Βουδισμό, το νόημα της ύπαρξης συγκεντρώνεται στο τέλος της).

Αν αναλογιστούμε τη σημασία των αρχετύπων, αντιλαμβάνεστε πόσο καθοριστικό ρόλο παίζουν και οι θρησκείες στους εκάστοτε εσχατολογικούς χρησμούς. Δεδομένου του γεγονότος ότι η θρησκεία, τα θρησκευτικά δόγματα και τα σύμβολα είναι αρχέτυπα καθοριστικής σημασίας που επηρεάζουν τη συνείδηση όλων μας, είναι βαθιά χαραγμένα στην αταβιστική μας μνήμη και αποτελούν τις βασικές δομές του κοινωνικού μας γίγνεσθαι. Η καταγραφή στο συλλογικό ασυνείδητο αλλά και στη συνείδηση του καθενός από εμάς ενός λυτρωτικού θανάτου που θα μας στείλει σε μια καλύτερη, πνευματική ζωή μπορεί να αποτελέσει τον συνθετικό κρίκο που θα μας ενώσει με τη μάζα. Αυτόματα ως μάζα μπορούμε να υιοθετήσουμε οποιαδήποτε ιδέα καθώς σταματάμε να έχουμε προσωπική σκέψη και βούληση. Η μάζα επιδέχεται εύκολα αυτό που της υποβάλλει έντεχνα ο αρχηγός της, το γκουρού της ή αυτός που θα την πείσει ότι τη νοιάζεται.

Από τον άκρατο καταναλωτισμό και ατομικισμό που έχει αναπτυχθεί στην ανθρωπότητα, ειδικά στον 20ο αιώνα, έχει διασπαστεί σε μεγάλο βαθμό ο ανθρώπινος κοινωνικός ιστός με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να υποφέρουν και να χρειάζονται την επανασύνδεση με τον συνάνθρωπό τους γιατί, κατά βάση, όπως διακήρυττε ο Αριστοτέλης, ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον και υποφέρει όταν αποκόβεται από τη κοινωνία. Η εσχατολογία, σ' αυτή την περίπτωση, αποτελεί τον συνδετικό ιστό.

Ο σύγχρονος άνθρωπος ως ατομικότητα έχει εξοβελίσει, κατά κάποιο τρόπο, την έννοια του θανάτου από την καθημερινότητά του. Οι παλιές παραδόσεις που οι νεκροί έμεναν στο σπίτι, έστω για μια βραδιά, προκειμένου να δεχθούν το τελευταίο φόρο τιμής από τους συγγενείς και φίλους τους έχουν εκλείψει. Στην εποχή μας το πιο πιθανό είναι ότι ο εκλιπών θα παραμείνει στο νεκροτομείο μέχρι την ταφή του. Αυτή η απομάκρυνση του νεκρού από το σπίτι του, μολονότι είναι σαφώς πιο εξυπηρετική και είναι συνέπεια της εξέλιξης, αφήνει μόνο ένα κενό. Την ανάγκη εκτόνωσης του πένθους που τη χρειάζεται κάθε ψυχή και πρέπει να τη βρίσκει για να εκτονώνει όλα όσα τη βαραίνουν. Το πένθος ανασύρει και εκτονώνει πολλά ψυχικά τραύματα. Πιθανώς αυτή η αναγκαιότητα του πένθους να αποζητά το καταφύγιό της μέσα στις εσχατολογικές καταγραφές, από τις οποίες παίρνει και την εκδίκησή της επειδή είναι παραμελημένη.

Επί πλέον, χάρη στην εξαιρετική πρόοδο της ιατρικής, των επιτευγμάτων στα οποία στηρίζεται η πρόληψη της υγείας, την ανάπτυξη πολύ αποτελεσματικών φαρμάκων, τον έλεγχο και την εξάλειψη πολλών θανατηφόρων επιδημιών που μάστιζαν την ανθρωπότητα στο παρελθόν, ο άνθρωπος εκ των πραγμάτων δεν έρχεται σε επαφή τόσο συχνά με τον θάνατο. Επομένως, η εσχατολογία είναι ένας έμμεσος τρόπος να επανεντάξει τον θάνατο στη σωστή αναλογία, μια –και όπως είπαμε πιο πάνω- αποτελεί αδιαμφισβήτητο συστατικό της ίδιας της ζωής. Δεν υπάρχει ζωή χωρίς θάνατο και θάνατος χωρίς ζωή, όπως διδάσκουν όλα τα φιλοσοφικά συστήματα, ιδιαίτερα της ανατολής (ταό, βουδισμός, ινδουισμός) και όπως με μεγάλη έμφαση διακηρύσσει ο Ηράκλειτος, τον οποίο είχε απασχολήσει έντονα η έννοια της δυαδικότητας και το πώς η μία πολικότητα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τη διαμετρικά αντίθετή της.

Ο Γιουνγκ απέδειξε ότι όταν το ατομικό ασυνείδητο δεν είναι εναρμονισμένο με το συλλογικό ασυνείδητο, τότε δημιουργείται ψυχικό χάσμα στον άνθρωπο και χάνει την επαφή του με τα πρωταρχικά, βασικά του ένστικτα. Σ' αυτή την περίπτωση, όπως υπεστήριζε ο πατέρας της αναλυτικής ψυχολογίας, η ανθρώπινη ψυχή αποζητά απεγνωσμένα κάτι που θα τη βοηθήσει να γεφυρώσει το χάσμα και, συνήθως, είναι το αρχέτυπο με το οποίο έχει χάσει την επαφή.

Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, το life style του πλουτισμού και της αδιαφορίας για τις πνευματικές αξίες, εξάρει τον ανταγωνισμό, ενισχύει τον εγωισμό και την αλαζονεία και ο άνθρωπος αισθάνεται «αθάνατος». Έχει την τάση να αποσυνδεθεί από τη τελική του «αποστολή» με αποτέλεσμα, ενδόμυχα, να έχει ανάγκη την εσχατολογία, για να γεφυρώσει το χάσμα και να ανακτήσει την επαφή του με το αρχέτυπο του θανάτου.

Ο Osho, ο οποίος για πολλούς θεωρείται μέγας διδάσκαλος αλλά, ανεξάρτητα με το αν πρόκειται για δάσκαλο ή όχι, σίγουρα είναι εξαιρετικός αναλυτής των φιλοσοφιών, στο βιβλίο του «Η αέναος φιλοσοφία» αναφέρει: «...Ο νόμος της αναγκαιότητας σημαίνει ότι δεν έχεις συνειδητότητα, ότι λειτουργείς σαν ρομπότ. Μόνο τότε ισχύει ο νόμος της αναγκαιότητας. Έτσι, αν θέλεις να απενεργοποιήσεις το νόμο της αναγκαιότητας, ο μόνος τρόπος είναι να έχεις περισσότερη επίγνωση, περισσότερη εγρήγορση...».

Σ' αυτό το βιβλίο υπάρχουν οι ομιλίες και αναλύσεις του Osho πάνω στα «χρυσά έπη» του Πυθαγόρα και η προσπάθειά του δασκάλου να αφυπνίσει τις συνειδήσεις των μαθητών του και να τους εξωθήσει στο να είναι εστιασμένοι στο κέντρο τους, να έχουν επίγνωση της κάθε στιγμής της ζωής τους και άρα να μη συνενώνονται με τις μάζες.

Ωστόσο, αναλύοντας τα λόγια του Osho και συγκρίνοντάς τα με τις πεποιθήσεις του Λε Μπον το αποτέλεσμα είναι ένα και το αυτό. Αν για οποιαδήποτε αιτία ο άνθρωπος χάσει την ατομική του συνείδηση και ενσωματωθεί στη μάζα δεσμεύεται σε αναγκαιότητες που εξυπηρετούν τη ψυχολογία της μάζας, ανεξάρτητα αν –αρκετές φορές- διασαλεύουν την ισορροπία της ατομικότητας. Σημασία έχει ότι, όταν ικανοποιηθούν οι ανάγκες της μάζας, πιθανώς να ικανοποιείται και ένα ψυχικό «τραύμα» του ατόμου ή να εκδηλώνεται ένα καλά κρυμμένο συναίσθημά του.

Ο Γκουστάβ Λε Μπον στο βιβλίο του «Η ψυχολογία των μαζών» τονίζει πως, όταν μια ιδέα έχει χαραχθεί στη ψυχή των μαζών, γίνεται πανίσχυρη και αναπτύσσει μία σωρεία συνεπειών.

Για τον Μαρξ οι θεωρίες εσχατολογίας ήταν θεωρίες τρομοκράτησης των μαζών ώστε αυτές να παραιτούνται και να επιβάλλεται η κοινωνική αδικία.

Όπως είπαμε πιο πάνω η μάζα δεν έχει συνείδηση αλλά αποδέχεται και επηρεάζεται. Η αλήθεια είναι ότι αν φθάσει να πιστεύει στο τέλος της ανθρωπότητας, τότε καταλύεται η αναγκαιότητά της για ένα καλύτερο βιοτικό επίπεδο και άρα πέφτουν οι παντοδύναμες –λόγω συνένωσης και συνοχής- αντιστάσεις της. Αν η μάζα αφομοιώσει ως πραγματικότητά της ότι θα καταστραφεί η ανθρωπότητα και μάλιστα μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα, τι νόημα έχει να δώσει τον αγώνα της για ένα καλύτερο μέλλον; Παραιτείται και αφοπλίζεται.

Διαβάστε επίσης:

-2012, το τέλος του Κόσμου: Προφητεία ή θεραπεία;

-2012, το τέλος του Κόσμου: Η τελεολογία αντίδοτο κατά της ψυχικής κατάρρευσης

2012, το τέλος του Κόσμου: Η τελεολογία αντίδοτο κατά της ψυχικής κατάρρευσης Read more: https://www.astrology.gr/enallaktiki-gonia/item/36628-2012-to-telos-toy-kosmoy-i-teleologia-antidoto-kata-tis-psyhikis-katarreysis#ixzz2ckprfhtw

2012, το τέλος του Κόσμου: Η τελεολογία αντίδοτο κατά της ψυχικής κατάρρευσης Read more: https://www.astrology.gr/enallaktiki-gonia/item/36628-2012-to-telos-toy-kosmoy-i-teleologia-antidoto-kata-tis-psyhikis-katarreysis#ixzz2ckprfhtw

Αυτό το άρθρο αποτελεί απόσπασμα από το βιβλίο της Σμάρως Σωτηράκη «2012: Αλήθειες και Ψέματα», των εκδόσεων introbooks.

*Θέλετε να μάθετε τι προβλέπουν για εσάς τα άστρα για τον επόμενο χρόνο; Το astrology.gr έχει τις απαντήσεις εδώ.