Ο Δίας και ο Κρόνος

από την Κοραλλία Μόζορα

Ο Ήλιος, η Σελήνη, ο Ερμής, η Αφροδίτη και ο Άρης ονομάζονται προσωπικοί πλανήτες γιατί αναπτύσσονται και εκδηλώνονται κυρίως σ’ ένα προσωπικό ή και διαπροσωπικό επίπεδο και σχετίζονται περισσότερο με την δομή της ατομικότητας. Οι εξωκρόνιοι πλανήτες, ο Ουρανός, ο Ποσειδώνας και ο Πλούτωνας, ονομάζονται συλλογικοί πλανήτες γιατί λειτουργούν σ’ ένα πιο ασυνείδητο, απρόσωπο, μαζικό και παγκόσμιο επίπεδο. Ο Δίας και ο Κρόνος είναι οι πλανήτες που μεσολαβούν ανάμεσα στους προσωπικούς και τους εξωκρόνιους και ονομάζονται κοινωνικοί πλανήτες. Αποτελούν ουσιαστικά την γέφυρα ανάμεσα στο ατομικό και το συλλογικό. Η εμπειρία της κοινωνικοποίησης είναι απαραίτητη γιατί αποτελεί το ενδιάμεσο σκαλοπάτι για να μπορέσει το ατομικό να συνδεθεί και να κατανοήσει το συλλογικό.

Οι δυο αυτοί πλανήτες σχετίζονται με τον τρόπο που βιώνουμε και αντιλαμβανόμαστε το κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώνουμε και ζούμε. Έτσι, σ’ ένα ατομικό χάρτη θα δείξουν την αλληλεπίδραση ανάμεσα στο άτομο και τον κοινωνικό του περίγυρο ενώ σ’ ένα χάρτη κράτους θα δείξουν το κοινωνικό πλαίσιο και τους κοινωνικούς θεσμούς και μηχανισμούς που έχουν αναπτυχθεί. Η οικογένεια και το σχολείο είναι οι χώροι όπου κάνουμε τα πρώτα μας βήματα για την κοινωνικοποίησή μας και αποτελούν τους φορείς μέσα από τους οποίους εμείς ενσωματώνουμε πρωταρχικά τις κοινωνικές αξίες και θεσμούς.

Ο Δίας σχετίζεται κυρίως με το πολιτιστικό περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώνουμε, τις πίστεις, τις αντιλήψεις, τις ιδέες, την θρησκεία, το φιλοσοφικό υπόβαθρο της κοινωνίας στην οποία ζούμε. Είναι αυτό που αποκομίζουμε ασυναίσθητα ως παιδιά όταν βλέπουμε ένα «μεγάλο» να κάνει τον σταυρό του περνώντας έξω από μια εκκλησία. Είναι η θρησκευτική εικόνα μέσα σε μια αίθουσα διδασκαλίας ενός σχολείου. Είναι οι εθνικές παρελάσεις, η σημαία μας και τα άλλα σύμβολα και ο τρόπος που μας μαθαίνουν να νιώθουμε γι’ αυτά. Είναι οι τελετές που ακολουθούμε γύρω από συγκεκριμένα πράγματα, όπως το να σφάξουμε ένα κόκορα όταν βάζουμε τα θεμέλια ενός σπιτιού ή να σπάσουμε μια πύλινη στάμνα και να ρίξουμε τα κομμάτια της μέσα σ’ ένα τάφο την ώρα της κηδείας. Φυσικά εξαρτάται από μας αν θα ακολουθήσουμε πιστά αυτές τις αντιλήψεις όπως ακριβώς θα μας παραδοθούν κοινωνικά, αν θα τις ακολουθήσουμε πιο χαλαρά ή αν θα διαμορφώσουμε τις δικές μας.

Στον χάρτη της Ελλάδας, ο Δίας βρίσκεται στον Αιγόκερω, στο 8^ο σπίτι και σε τετράγωνο με τον Πλούτωνα από τον Κριό και το 11^ο σπίτι. Ο Δίας βρίσκεται στο ζώδιο του Κρόνου κι αυτό δείχνει ότι οι αντιλήψεις αυτές είναι πολύ παραδοσιακές, βαθιά ριζωμένες και αλλάζουν πολύ αργά, συχνά μέσα από κρίσεις. Τις θεωρούμε εθνική μας κληρονομιά (8^ο σπίτι) κι επειδή ο Κρόνος βρίσκεται σε αντίθεση με τον Ήλιο, τις θεωρούμε μέρος της εθνικής μας ταυτότητας. Αν αλλάξει κάτι, απειλείται το ποιοι είμαστε. Υπήρξαν εποχές, όχι πολύ μακρινές, που αν κάποιος δεν ήταν χριστιανός ορθόδοξος δεν ήταν ακριβώς Έλληνας.

Αυτή η θέση του Δία δείχνει την μεγάλη εμπλοκή της εκκλησίας στην καθημερινότητα και την κοινωνική ζωή του Έλληνα. Δείχνει τις συγκρούσεις ανάμεσα στην κοσμική και την εκκλησιαστική εξουσία στην χώρα μας που έφτασε αρκετές φορές και σε σημεία μεγάλης όξυνσης. Όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση (11^ος οίκος) ζήτησε από τα μέλη της να αλλάξουν οι νομοθεσίες ως προς τις θρησκευτικές διακρίσεις, την θρησκευτική «ταυτότητα» και η θρησκεία του καθενός να θεωρείται προσωπικό δεδομένο, η Εκκλησία αντέδρασε έντονα και παρουσίασε την Ε.Ε. σχεδόν ως τον «Αντίχριστο», που είναι έννοια του Πλούτωνα. Και με τον Δία στο 8^ο σπίτι, η εκκλησία ήρθε σε μακροχρόνια αντιπαράθεση με το κράτος στο θέμα της φορολόγησης της εκκλησιαστικής περιουσίας. Μετά τα μεγάλα οικονομικά της σκάνδαλα, η αίσθηση του κόσμου είναι ότι η εκκλησία αποτελεί ένα οικονομικό οργανισμό συμφερόντων αντί ένα φορέα πίστης, απογυμνώνεται (τετράγωνο του Δία με τον Πλούτωνα) στα μάτια του κόσμου και μειώνεται η πίστη του σ’ αυτούς (Δίας).

Επίσης, ο Δίας σημειοδοτεί όλα τα δικαιώματα ενός πολίτη στην κοινωνία που ζει και το πόσο καλά κατοχυρώνονται. Είναι το δικαίωμα του εργαζόμενου για πληρωμένη άδεια, το δικαίωμα του πολίτη στην παιδεία ή την περίθαλψη της υγείας του όταν την χρειαστεί, είναι το δικαίωμα ενός τυφλού να κυκλοφορεί σε δρόμους που τον διευκολύνουν. Είναι όλες οι κοινωνικές παροχές και τα επιδόματα που χορηγούνται, η κοινωνική πολιτική ενός κράτους. Ο Δίας είναι το κράτος Πρόνοιας και δείχνει πόσο καλά φροντίζει ένα κράτος τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού του. Είναι το ανεργιακό επίδομα, το επίδομα των πολύτεκνων, το επίδομα στα άτομα που δεν μπορούν να εργαστούν, είναι η φροντίδα για τους ηλικιωμένους.

Από την θέση του Δία στον χάρτη της Ελλάδας, καταλαβαίνουμε ότι το ελληνικό κράτος δεν είχε ποτέ την οικονομική ευχέρεια για ουσιαστική κοινωνική πολιτική κι ότι οι παροχές δίνονται με το ένα χέρι για να τις πάρει πίσω το άλλο στις περιόδους «λιτότητας», έννοια του Αιγόκερου και του Κρόνου. Άλλες παροχές κατασπαταλούνται κι άλλες δίνονται λειψές (Δϊας – επέκταση, Κρόνος – περιορισμός) ή χάνονται μέσα στους γραφειοκρατικούς δαιδάλους (Αιγόκερως) που ταλαιπωρούν τους πολίτες. Με τον Δία στον Αιγόκερω, ο πολίτης αισθάνεται ανασφάλεια ως προς τα δικαιώματα και τις παροχές που δικαιούται και αισθάνεται ότι έχει συνεχώς υποχρεώσεις απέναντι σ’ ένα κράτος που δεν του επιστρέφει αυτό που δικαιούται.

Ο Κρόνος σημειοδοτεί όλες τις υποχρεώσεις, τις ευθύνες, τα καθήκοντα, τους κανόνες και τους περιορισμούς που έχει ένας πολίτης μέσα σε μια οργανωμένη κοινωνία και που χρειάζεται ωριμότητα και αυτοπειθαρχία για να τα αναλάβει κανείς συνειδητά. Είναι όλοι οι κανόνες της κοινής ζωής μας με τους άλλους, η σωστή κοινωνική συμπεριφορά που διευκολύνει την ζωή όλων ώστε όλα τα μέλη μιας κοινωνίας να μπορούν να ζουν οργανωμένα, με τάξη, σεβασμό και ασφάλεια. Είναι η αντίληψη των ορίων, όπως το πού σταματά η ελευθερία του ενός και πού ξεκινά η ελευθερία του άλλου. Δεν κλέβω γιατί δεν θέλω να με κλέβουν και δεν ασκώ βία στους άλλους γιατί δεν θέλω κι οι άλλοι να ασκούν βία σε μένα.

Είναι η αντίληψη ότι αν περάσω με κόκκινο φανάρι μπορεί να προκαλέσω ατύχημα κι αν τηρήσω την ουρά στην στάση θα διευκολυνθούμε όλοι να μπούμε στο λεωφορείο. Είναι η αντίληψη ότι αν πάρω την προτεραιότητα από τον άλλο θα δυσκολέψω και την δική μου ζωή γιατί κάποιος άλλος θα πάρει αύριο την προτεραιότητα από μένα. Είναι η αντίληψη ότι πρέπει να πληρώνω τους φόρους μου για να μπορέσει το κράτος να μου επιστρέψει υπηρεσίες. Ταυτόχρονα, ο Κρόνος είναι όλες οι ποινές και οι κυρώσεις που επιβάλλει μια κοινωνία στα μέλη της που δεν τηρούν τους κανόνες κι αυτό για χάρη πάλι της προστασίας και της ασφάλειας των μελών της. Αν ξεπεράσω το όριο ταχύτητας θα πληρώσω πρόστιμο. Αν ασκήσω βία θα έχω νομικές συνέπειες. Όσο κι αν θυμώσω με κάποιο πρέπει να βρω ένα πολιτισμένο τρόπο να λύσω τις διαφορές μου μαζί του γιατί αν τον κτυπήσω αύριο θα έχει κι ο άλλος το δικαίωμα να κτυπήσει εμένα αν πιστεύει ότι τον αδικώ. Χωρίς τους κανόνες και τους νόμους μια κοινωνία δεν θα μπορούσε να είναι οργανωμένη, θα βυθιζόταν στο χάος και την ανασφάλεια και στην καταπάτηση των δικαιωμάτων του ενός από τον άλλο. Οι νόμοι αυτοί μπορεί να είναι γραπτοί ή άγραφοι, δηλαδή μπορεί να είναι και ηθικοί νόμοι, οι ηθικές υποχρεώσεις μας απέναντι στους άλλους.

Στον χάρτη της Ελλάδας ο Κρόνος βρίσκεται στον Λέοντα και σε αντίθεση με τον Ήλιο στον Υδροχόο μέσα στον άξονα 4^ου/10^ου, ένα πολύ βασικό άξονα για την λειτουργία της κοινωνίας και του κράτους. Κατ’ αρχήν, αυτή η αντίθεση δείχνει ότι οι νόμοι και οι κανόνες δεν τηρούνται από την κεφαλή της κοινωνίας (Ήλιος στο 10^ο) και ότι η ατιμωρισία αυτών των παραβάσεων προκαλεί μια χαλάρωση στις ηθικές αντιστάσεις των πολιτών (Κρόνος στον 4^ο, ο λαός). Οι κανόνες παρακάμπτονται ώστε στην πράξη να είναι ασαφή τα όρια ανάμεσα στο νόμιμο και το παράνομο, το ηθικό και το ανήθικο μέσα σ’ ένα καθεστώς όπου όλα απαγορεύονται και όλα επιτρέπονται.

Παράλληλα, ο δυσλειτουργικός Ήλιος στον Υδροχόο δείχνει την αναρχική φύση του Έλληνα, την αδυναμία του να σέβεται κανόνες επειδή τους θεωρεί περιοριστικούς για το άτομο του και την άποψη ότι οι κανόνες υπάρχουν για να τους παραβαίνουμε αλλά και ότι οι κανόνες ισχύουν μόνο για τους άλλους. Ο Έλληνας θέλει να αισθάνεται σημαντικός σε ατομικό επίπεδο (έννοια του Κρόνου στον Λέοντα σε αντίθεση με τον Ήλιο στον Υδροχόο) και το να παραβαίνει τους κανόνες του δίνει μια αίσθηση εξουσίας (Κρόνος/Ήλιος). Οι κανόνες της συλλογικής ζωής έρχονται σε σύγκρουση με την αίσθηση της ατομικής ελευθερίας. Μια άλλη έννοια της αντίθεσης είναι η μετάθεση των ευθυνών στους άλλους. Ταυτόχρονα όμως όλοι οι Έλληνες θεωρούμε την καθημερινή ζωή μας κουραστική λόγω της έλλειψης οργάνωσης που υπάρχει, νιώθουμε ότι δεν μας σέβονται οι άλλοι στον δρόμο και αλλού και κάνουμε παράπονα για την μη τήρηση των νόμων και κανόνων.

Συνήθως βλέπουμε τον Δία και τον Κρόνο ως δυο πλανήτες με εντελώς αντίθετες ιδιότητες ενώ στην πραγματικότητα οι ιδιότητες αυτές είναι συμπληρωματικές ώστε να υπάρχει ισορροπία. Δεν μπορεί να ζητούμε μόνο να παίρνουμε χωρίς να δίνουμε, δεν μπορούμε να έχουμε δικαιώματα χωρίς υποχρεώσεις, δεν μπορούμε να έχουμε ελευθερία χωρίς αίσθηση ευθύνης και χωρίς σεβασμό στην ελευθερία του άλλου. Η ισορροπία αυτών των ιδιοτήτων δείχνει τον ώριμο, υπεύθυνο και σωστά κοινωνικοποιημένο πολίτη αλλά ταυτόχρονα και την ώριμη και ευνομούμενη κοινωνία που δημιουργεί το πλαίσιο για την ευημερία και την καλή οργάνωση και ασφάλεια των πολιτών της.