Η ψυχική εξέλιξη-Από τον Λέοντα στον Σκορπιό

Γράφει ο Γιάννης Ριζόπουλος

Ζυγός part 1: Επέσατε θύματα, αδέλφια εσείς...

Από τη στιγμή που το Εγώ μπήκε σε διαδικασία αντιπαράθεσης με τη μοίρα ήταν λογικό να έχει σημαντικές «απώλειες» και οι μύθοι είναι αδιάψευστοι μάρτυρες του αδιεξόδου που δημιουργήθηκε. Οι πρώτες προσπάθειες αποδείχτηκαν εξαιρετικά δύσκολες και περίπου μάταιες. Οι αγωνιστές αυτής της περιόδου είναι ταυτόχρονα και «loosers». Είτε προσπαθούν να ξεφύγουν από το θανάσιμο εναγκαλισμό της «κακής» Μεγάλης Μητέρας με παθητικούς τρόπους, που ωστόσο δεν τους γλιτώνουν από την μοίρα τους, είτε πέφτουν θύματα της θηλυκής και μοιραίας επιρροής.

Ο Νάρκισσος στρέφεται στον εαυτό του για να αποφύγει τις Νύμφες αλλά αυτή η υπερβολική εσωστρέφεια έχει σαν αποτέλεσμα τον πνιγμό του. Ο βασιλιάς Πενθέας που προσπάθησε να αντιταχθεί στις Διονυσιακές τελετουργίες καταλαμβάνεται από μανία και διαμελίζεται από τη μαινάδα μητέρα του, η οποία τον πέρασε για λιοντάρι.

Και ο Ιππόλυτος, δίνοντας προτεραιότητα στις πνευματικές αξίες, αντιστέκεται σθεναρά στις επιθυμίες της μητριάς του Φαίδρας, για να καταλήξει ύστερα από διαταγή του πατέρα του και τη μεσολάβηση του θεού Ποσειδώνα, κάτω από τις οπλές των αλόγων του. Τα «θηλυκά» κατορθώνουν τελικά να επικρατήσουν με τον έναν η τον άλλο τρόπο.

Οριακή μορφή αυτής της πρώτης αγωνιστικής φάσης είναι ο τύπος του αυτόχειρα, που συναντώντας «το Σκορπιό του» θυσιάζεται πλέον συνειδητά, αφομοιώνοντας και χρησιμοποιώντας την καταστρεπτική δύναμη του Ασυνείδητου εναντίον του εαυτού του.

Ανεξάρτητα με το αν αργότερα με την επικράτηση της Εγωικής Συνείδησης αυτή η πολιτική θεωρήθηκε ασύμφορη ή «ανήθικη», σε αυτή τη φάση πρόκειται στην ουσία για μια επαναστατική πράξη, που δημιούργησε τις προϋποθέσεις για ένα τεράστιο εξελικτικό άλμα.
Κι αυτό γιατί κάτω από τις τόσο ασφυκτικές συνθήκες για το αναπτυσσόμενο Εγώ, το ζητούμενο ήταν η συνειδητοποίηση της δύναμης, με οποιονδήποτε τρόπο. Από τη στιγμή που έγινε, άνοιξε και ο δρόμος για τη διευρυμένη χρήση της.

Το «αρχέτυπο της θυσίας» επανεμφανίστηκε αρκετές φορές στην Ιστορία των θρησκειών, με προεξέχουσα βέβαια εκείνη του Ιησού Χριστού. Παρότι εξακολούθησε -και εξακολουθεί- να λειτουργεί διαχρονικά ως γόνιμη σπορά μιας νέας υλικής η πνευματικής πραγματικότητας, με την «ενεργοποίηση» των Ιχθύων έχασε σταδιακά τον απόλυτο χαρακτήρα του, αφού ακόμη και ο θάνατος έγινε σχετικός!

Λέων: Η γέννηση του Ήρωα

Αν ο διαχωρισμός των αντιθέτων και τα όσα ακολούθησαν περιγράφονται και εμπεριέχονται στον άξονα Κριού-Ζυγού, η «πάλη με το Δράκο», η κατάκτηση δηλαδή του Ασυνείδητου, το καθαυτό μέρος της χειραφέτησης του Εγώ και η επίτευξη της αθανασίας της Συνείδησης, απαιτεί την ενεργοποίηση δυνάμεων που δεν έχουν εμφανιστεί μέχρι τώρα.

Στην πάλη με το Δράκο ο Ήρωας -το συγκροτημένο Εγώ δηλαδή- έρχεται σε σύγκρουση με τις καταστροφικές δυνάμεις του Ασυνείδητου, κερδίζοντας οριστικά την ανεξαρτησία και θεμελιώνοντας την κυριαρχία του. Αυτή η φάση είναι πηγή έμπνευσης και αγαπημένο μοτίβο όχι μόνον των αρχαίων αλλά και των σύγχρονων μυθογράφων, αφού ψυχολογικά ορίζει την έναρξη του «αρσενικού» πολιτισμού.
Στη λογοτεχνία η «πάλη με το δράκο» παίρνει συνήθως έναν πιο προσωπικό χαρακτήρα, μέσα από δραματικές ιστορίες αγάπης και μίσους, όπου η επικράτηση του «καλού» έχει σαν αποτέλεσμα τη συνολική ευτυχία των πρωταγωνιστών. Βέβαια, η πλοκή και το φινάλε επαφίεται στον κάθε δημιουργό ξεχωριστά, που δεν κάνει τίποτε άλλο από το να εκφράζει στο έργο του τις συνθήκες και το αρχετυπικό περιεχόμενο του γενέθλιου χάρτη του.

Αστρολογικά, η έλευση του Ήρωα και η επανάσταση που φέρνει στον κόσμο, ορίζονται από τον άξονα Λέοντα-Υδροχόου. Ο Υδροχόος βέβαια -όπως και ο Αιγόκερως- σε αυτή τη φάση υπάρχει μόνον στους ...ουρανούς, σαν αδιόρατο αρχέτυπο ριζοσπαστικότητας και δεν έχει ακόμη αναλάβει πλήρως τα ...καθήκοντα του.

Ο Λέοντας έρχεται στον κόσμο σαν ένα προικισμένο παιδί, καρπός της καλής μητέρας Καρκίνου και των ουράνιων αρσενικών δυνάμεων, που εκπροσωπούνται από τον Αιγόκερω. Όντας ημίθεος είναι προορισμένος να επιβληθεί στη μοίρα του -να ξεπεράσει δηλαδή το Σκορπιό του- και σε αυτό το ταξίδι μέλλεται να χρησιμοποιήσει τόσο τις γήινες δεξιότητες του, όσο και τις υψηλές γνωριμίες του.
Οι θεοί που συντρέχουν τους Ήρωες στην Ελληνική μυθολογία είναι συνήθως ο Ερμής και η Αθηνά, σχετικοί και οι δύο με διανοητικές αρετές και τεχνικά επιτεύγματα. Αυτοί τους δίνουν πολύτιμες συμβουλές και εφοδιάζουν τους προστατευόμενους τους με «μαγικά» αντικείμενα και τεχνικά μέσα που η έλλειψη τους θα καθιστούσε την αποστολή τους μάλλον μάταιη.

Τα «δώρα των θεών» δεν συμβολίζουν παρά αρετές και ικανότητες της Εγωικής Συνείδησης, η οποία ύστερα από κάθε νίκη απορροφά όλο και μεγαλύτερο αριθμό μη συνειδητών περιεχομένων, διευρύνοντας προοδευτικά τα όρια της.
Ας πάρουμε την περίπτωση του Περσέα: Έχει στην κατοχή του μια περικεφαλαία που τον κάνει αόρατο και την ασπίδα πάνω στην οποία βλέπει το πρόσωπο της Μέδουσας. Το μήνυμα είναι σαφές: Για να αντιμετωπιστεί (συνειδητοποιηθεί) ένα ψυχικό περιεχόμενο που έχει μεγάλη ισχύ, δεν θα πρέπει να αντιμετωπιστεί πρόσωπο με πρόσωπο, γιατί το ρίσκο είναι πολύ μεγάλο. Χρειάζονται πλάγια μέσα και κυρίως αποστασιοποίηση από αυτό.

Αφού ο Περσέας αποκεφαλίσει τη Μέδουσα, χρησιμοποιεί τα υπόλοιπα «όπλα» του: Το σακούλι -σύμβολο απώθησης και της λειτουργίας του προσωπικού Ασυνείδητου- που μέσα του βάζει το κομμένο κεφάλι, και τα φτερωτά πέδιλα που τον βοηθούν να ξεφύγει από τις αδελφές της Γοργόνας που τον καταδιώκουν. Βλέπουμε ότι η φυγή είναι εξ ίσου σημαντική με την ίδια την πράξη. Η περιφρούρηση της κατάκτησης είναι ευκολότερο να επιτευχθεί με το πέταγμα, ένα σύμβολο υψηλής πνευματικής λειτουργίας και σοφίας. Τα μπόνους του φόνου της Μέδουσας, εκτός από το ότι ο ήρωας κατέχει πλέον μια υψηλή σε καταστροφή δύναμη, είναι το φτερωτό άλογο, ο Πήγασος, μια ακόμη συμβολική παραπομπή σε απελευθερωμένη ψυχική ενέργεια υψηλού επιπέδου, και βέβαια η όμορφη αιχμάλωτη, η Ανδρομέδα.

Από ψυχολογική σκοπιά είναι προφανές ότι ο Περσέας μετά την πράξη του έχει κερδίσει και το δικαίωμα να αντικαταστήσει την καταστρεπτική θηλυκή πλευρά που εξ ορισμού απειλούσε την ψυχή του, με μια άλλη πολύτιμη σύντροφο και βοηθό.

Παρθένος: Η εξοπλισμένη Συνείδηση

Είναι γεγονός ότι η θεά Αθηνά-πολυαγαπημένη των αρχαίων μυθογράφων-έχει τη μερίδα του λέοντος σε συνδρομές υπέρ των απανταχού ηρώων.
Και το σημαντικό είναι ότι η προστάτιδα της Σοφίας, των Επιστημών (και του αμυντικού πολέμου) δεν έχει μητέρα αλλά μόνον πατέρα. Σε αυτήν την παράδοξη λεπτομέρεια κρύβεται η σύνδεση των πνευματικών αξιών με την «αρσενικότητα».

Η θηλυκή υπόσταση της θεάς την καθιστά ουσιαστικά το Δούρειο Ίππο των δυνάμεων της Συνείδησης μέσα στο «κάστρο» του Ασυνείδητου. Αστρολογικά αυτό παραπέμπει σε ένα θηλυκό ζώδιο με διανοητικές αρετές, που δεν μπορεί να είναι άλλο από την Παρθένο.
Για να γίνει όμως κατανοητός ο ρόλος του ζωδίου στην ψυχική εξέλιξη, είναι απαραίτητο να εντρυφήσουμε σε κάποιες λεπτομέρειες που έχουν σχέση με τις τεχνικές που χρησιμοποιεί η Συνείδηση για να αμυνθεί απέναντι στους κινδύνους και να αφομοιώσει με ασφάλεια τα περιεχόμενα του Ασυνείδητου. Τεχνικές που έχουν τις ρίζες τους στους Διδύμους και εδρεύουν στο ζώδιο της Παρθένου.

Διαίρει και βασίλευε...

Σύμφωνα με την άποψη του Κ. Γιουγκ η εξέλιξη του Συνειδητού στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στο λεγόμενο «κερματισμό των αρχετύπων» αλλά και στην εξάντληση των συγκινησιακών συστατικών, που απειλούν να καθηλώσουν και να συντρίψουν το Εγώ. Με αυτήν την αναλυτική και εξειδικευμένη (Παρθενική) λειτουργία, το Συνειδητό καταφέρνει να αποσπάσει από το Ασυνείδητο το υλικό περιεχόμενο των αρχετύπων για να τροφοδοτήσει τις ανάγκες του δικού του συστήματος.

Ένα παράδειγμα τέτοιας «τροφοδοσίας» σε φυσικό επίπεδο είναι οι πεπτικές λειτουργίες που έτσι κι αλλιώς συνδέονται παραδοσιακά με την Παρθένο. Αντίστοιχα, ένας από τους τρόπους με τους οποίους επιτεύχθηκε η τροφοδοσία του συστήματος σε ψυχικό επίπεδο ήταν η ερμηνεία των κάθε είδους «οιωνών» και δη των αστρολογικών. Και με αυτόν το γνώμονα μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ο ζωδιακός κύκλος σχηματοποιήθηκε μόνον ύστερα από την ενεργοποίηση του αρχετύπου της Παρθένου.

Όσο για τη συγκινησιακή αποφόρτιση, παρότι η ολοκληρωμένη της εκδοχή συμπεριλαμβάνει και τον Υδροχόο, το πρώτο βήμα γίνεται εδώ, στο στάδιο της Παρθένου και έχει άμεσα πρακτικά αποτελέσματα. Ο πανικός ή το δέος που δημιουργούνται ύστερα από εντυπωσιακές εκδηλώσεις των δυνάμεων του Ασυνείδητου-είτε σε συλλογικό επίπεδο, είτε σε προσωπικό-αντιμετωπίζονται «επιστημονικά», μειώνοντας τους κινδύνους για μια πλήρη κατάρρευση του Εγωικού συστήματος.

Ο σεισμολόγος προσπαθώντας να εκτιμήσει το τι μέλλει γενέσθαι, είναι αποστασιοποιημένος από τη φρίκη των ερειπίων. Ο γιατρός με καθαρό μυαλό βγάζει τη διάγνωση του για ένα πρόβλημα χωρίς να έχει τη συναισθηματική φόρτιση των οικείων του ασθενούς και ένας ειδικός επιστήμονας μπορεί να διακρίνει και να κατατάξει ένα ψυχικό φαινόμενο, χωρίς να το θεωρήσει προϊόν... μαγείας.
Το «μενού» των τεχνικών της Συνείδησης περιλαμβάνει ακόμη την εκλογίκευση, την υποτίμηση του Ασυνείδητου και τη «δευτερογενή προσωποποίηση» μια έξυπνη μέθοδο με την οποία οι «θείες» ιδιότητες εξανθρωπίζονται χάνοντας τον «τρομακτικό» τους χαρακτήρα.

Η ύστερη παιδική ηλικία

Στον συμβολικό κύκλο του ζωδιακού η Παρθένος, αμέσως μετά το Λέοντα και πριν το Ζυγό, ορίζει εκείνη την για πολλούς «άχαρη» περίοδο, όπου το άτομο δεν είναι ούτε ένας χαριτωμένος μικρός τύραννος, ούτε όμως και έφηβος.
Το σημαντικό είναι ότι αυτή η φάση της ζωής είναι αποκλειστικό χαρακτηριστικό του ανθρώπινου είδους, αφού όλοι οι υπόλοιποι εξελιγμένοι οργανισμοί που ζουν στον πλανήτη περνούν ταχύτατα από τον κόσμο των «μικρών» σε εκείνον των «μεγάλων». Αντίθετα τα παιδιά μας παίρνουν μια παράταση, η οποία είναι απόλυτα καθοριστική για την ανάπτυξη των εγκεφαλικών λειτουργιών τους.

Σε αυτήν την «Παρθενική» φάση το άτομο προσαρμόζεται στην «αντικειμενική πραγματικότητα» του κόσμου όπου γεννήθηκε, κάτι που με ψυχολογικούς όρους σημαίνει ότι θέτει σε επιλεκτική λειτουργία το μηχανισμό που αλιεύει -η αν προτιμάτε- εκλογικεύει τα αρχέτυπα.
Βιολογικά, η περίοδος της μαθητείας και της εκπαίδευσης, από την ηλικία περίπου των έξη ετών μέχρι τα ένδεκα για τα κορίτσια και τα δεκατέσσερα για τα αγόρια, συνοδεύεται από την ανάπτυξη του εγκεφάλου, στα όρια των ανθρώπινων δυνατοτήτων ή και …πέρα από αυτά.

Η ποσότητα της φαιάς ουσίας του εγκεφάλου αυξάνεται κατακόρυφα, ενώ παράλληλα δημιουργείται ένα τεράστιο πλήθος νευρικών συνάψεων (νευρώνων) που αναζητούν ένα λόγο ύπαρξης, με άλλα λόγια «ψάχνουν» για εφαρμογές οι οποίες θα δικαιολογήσουν τη διατήρηση τους και θα τους καταστήσουν αναπόσπαστο μέρος του μηχανισμού της εξοπλισμένης Συνείδησης.

Αν θεωρήσουμε ότι σε αυτήν την φάση ο εγκέφαλος αναλογεί σε ένα προσωπικό ηλεκτρονικό υπολογιστή, μπορούμε να προσομοιάζουμε το Συλλογικό Ασυνείδητο με τον κόσμο του διαδικτύου, όπου υπάρχει ένας τεράστιος όγκος πληροφοριών και διαθέσιμων διευθύνσεων που για να έρθουν στο φως θα πρέπει πρώτα κάποιος να τις βρει. Αν δεν συμβεί αυτό και «δεν κατέβει το αρχείο», για το χρήστη παραμένει ανύπαρκτο και κατ’ επέκταση πάνε στράφι και οι όποιες υποδομές της ενσωμάτωσης του στο προσωπικό δίκτυο πληροφοριών.

Και σε αυτήν την περίπτωση το πρόβλημα είναι ότι το σύστημα είναι προγραμματισμένο να ρίχνει από μόνο του στον «κάδο ανακύκλωσης» τις ανενεργές εφαρμογές, όπως ακριβώς μπορεί να κάνει ένας υπολογιστής με τα επί μακρόν αχρησιμοποίητα εικονίδια στην επιφάνεια εργασίας…
Σύμφωνα με τις νεότερες έρευνες οι έφηβοι χάνουν περίπου το 1% της φαιάς ουσίας τους ανά έτος ως και λίγο μετά τα 20 τους χρόνια, καταργώντας ουσιαστικά τους μη χρησιμοποιημένους νευρωνικούς συνδέσμους που είχαν υπερπαραχθεί κατά την έξαρση του παιδικού σταδίου της ανάπτυξης.

Ζυγός part 2: Ολική επαναφορά

Στο «Παρθενικό» στάδιο το άτομο εξαναγκάζεται από τους φορείς των συλλογικών αξιών (του Συλλογικού Συνειδητού, δηλαδή) να αναπτύξει σταδιακά μια μονομέρεια, μια εξειδίκευση και να απομακρυνθεί όσο γίνεται περισσότερο από τον «ομιχλώδη» κόσμο των συμβόλων και του παραμυθιού, που σύμφωνα με την τρέχουσα αντίληψη δεν θα του χρησιμεύσει πουθενά.

Έτσι χάριν της χρησιμότητας και της προσαρμογής θυσιάζονται όλα εκείνα τα «Ιχθυακά» στοιχεία, που ένα μικρό παιδί, «φρέσκα» συνδεδεμένο με το Ασυνείδητο έχει αρχικά από κοινού με τον ασταθή ιδιοφυή, τον αλλοπαρμένο καλλιτέχνη και τον δεισιδαίμονα -πλην όμως ευαίσθητο στους φυσικούς ρυθμούς- πρωτόγονο άνθρωπο.

Βέβαια η καταστολή του Συνειδητού πάνω στο Ασυνείδητο, ακόμη και κάτω από την επίβλεψη μιας βασανιστικής και δογματικής Λογικής, δεν είναι ποτέ ολοκληρωτική. Και η ώρα της δοκιμασίας για τις υπό συγκρότηση εγκεφαλικές λειτουργίες δεν βρίσκεται καθόλου μακριά.

Ύστερα από την «τεχνητή ειρήνη» της ύστερης παιδικής ηλικίας, στη διάρκεια της εφηβείας-μια περίοδο που αστρολογικά αντιστοιχεί στο Ζυγό -γίνεται ουσιαστικά το πρώτο crash τεστ, αφού οι δύο «στρατοί» συναντώνται για πρώτη φορά επισήμως και το αναπτυσσόμενο Εγώ κατακλύζεται από περιεχόμενα του Ασυνείδητου.

Ο βαθμός ικανότητας της ομαλής αφομοίωσης αυτών των περιεχομένων κρίνεται ουσιαστικά από όσα έχουν προηγηθεί στο στάδιο της «εκπαίδευσης» και αν υπάρχουν τρωτά ή ανεπαρκή σημεία, οι έφηβοι το… χάνουν εντελώς. Και το «μπόλιασμα» με τις αξίες του συλλογικού Συνειδητού έχει σε αυτή τη φάση καθοριστική σημασία. Γι αυτό ο Κρόνος έχει την «έξαρση» του στο Ζυγό.

Το παρόν άρθρο εμπεριέχεται στην τετραλογία «Το Αρχέτυπο του Ζωδιακού» που βρίσκεται στην ενότητα της Ψυχολογικής Αστρολογίας.