Παγκόσμια ημέρα αστρολογίας: Αστρονόμοι, μαθηματικοί και... παράλληλα αστρολόγοι

"Έλα μωρέ, έξυπνος άνθρωπος και πιστεύεις στα ζώδια;"

"Φτάσαμε στον 21ο αιώνα και ακόμα ασχολείστε με τα ζώδια;"

"Απατεώνες αστρολόγοι, βγάζετε λεφτά, κοροϊδεύοντας τον κόσμο"

Αυτές κι άλλες... χειρότερες εκφράσεις έχουμε ακούσει όλοι όσοι ασχολούμαστε με την Αστρολογία, που δεν είναι μόνο Τέχνη ή μόνο Επιστήμη. Πώς έφτασε όμως ο διαχωρισμός της από την αστρονομία και η αποκήρυξη της από τον επιστημονικό κόσμο τα πρόσφατα χρόνια; Πώς πέρασε από τον θαυμασμό στον χλευασμό και όσοι καταπιάστηκαν μαζί της να θεωρούνται απατεώνες και αγύρτες; Θα το δούμε παρακάτω. Το σίγουρο είναι ότι κάποτε σημαντικοί επιστήμονες, όπως αστρονόμοι, μαθηματικοί, καθηγητές ή γιατροί όχι μόνο ασχολούνταν με την αστρολογία ή έκαναν σημαντικές ανακαλύψεις, αλλά ήταν παράλληλα και αστρολόγοι.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή...

Σύμφωνα με τους περισσότερους μελετητές η Αστρολογία ξεκίνησε από την αρχαία Μεσοποταμία. Ιστορικά ευρήματα για τη μελέτη των άστρων υπάρχουν από την εποχή των Σουμερίων και συνεχίζονται σποραδικά μέχρι την Ελληνιστική εποχή. Ειδικά οι φάσεις της Σελήνης φαίνεται ότι καταγράφονταν ακόμη κι από τη Νεολιθική Εποχή, καθώς οι ανθρώπινες κοινότητες προσπαθούσαν να βρουν ένα σύστημα μέτρησης του χρόνου.

Αναφορές στην παρακολούθηση των άστρων έχουμε και στους αρχαίους Αιγυπτίους, οι οποίοι έδειχναν μεγαλύτερη προτίμηση στο Σείριο, που ήταν ο τότε Πολικός Αστέρας. Ωστόσο οι πρώτες σαφείς αναφορές στο ζωδιακό εμφανίζονται πάλι στη Μεσοποταμία, μόλις μεταξύ του 700 και του 500 π.Χ., πράγμα που μας δείχνει ότι ο ζωδιακός ήταν κάτι που ανακαλύφθηκε στην πρόσφατη ιστορική εποχή.

Η Αναγέννηση

Το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια είναι από τα πρώτα πανεπιστήμια που ξεκινά η διδασκαλία αστρολογικών σπουδών. Την εποχή εκείνη η Αστρολογία είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη αλλά αναμειγνύεται με άλλες πρακτικές. Ελλείψει ίσως επαρκών στοιχείων για τη γενέθλια ημερομηνία των ατόμων γίνεται προσπάθεια να συνάγονται αστρολογικά χαρακτηριστικά από την εμφάνιση ή τη χειρομαντεία. Της μόδας γίνεται η φυσιογνωμική μέσα από την οποία συνάγονται αστρολογικοί παράγοντες χωρίς καν να καταστρώνεται γενέθλιος χάρτης, παρά μόνο από τα χαρακτηριστικά του προσώπου.

Η Αστρολογία, ωστόσο, θεωρείται μέρος του κατεστημένου της γνώσης και μέχρι το 16ο αιώνα εντάσσεται σε πολλά Πανεπιστήμια της Ευρώπης. Μέχρι τη Μεταρρύθμιση η Αστρολογία βαδίζει πλάι-πλάι με τη θρησκεία στη Δυτική Ευρώπη. Η αλληλεπίδραση με τους Άραβες, που στο μεταξύ είχαν μεταφράσει τα γραπτά του Πτολεμαίου κι είχαν αναπτύξει μία δική τους δραστήρια Αστρολογία και η προστασία από υψηλά πρόσωπα όπως οι Μέδικοι ή οι Πάπες της Ρώμης, όπως οι Ιννοκέντιος ο Η (1432-1492), Αλέξανδρος ο ΣΤ' (1431-1503), Ιούλιος ο Β' (1443-1513), Αδριανός ο ΣΤ' (1429-1523) κάποιοι εκ των οποίων μάλιστα ήταν κι οι ίδιοι αστρολόγοι, είχαν οδηγήσει την Αστρολογία σε ιδιαίτερη άνθηση. Στους χριστιανικούς ναούς της Αγγλίας και ιδιαίτερα στο Καντέρμπουρυ είναι σχεδιασμένοι μεγάλοι ζωδιακοί κύκλοι μέσα στην Εκκλησία. Η κάλυψη της Εκκλησίας όμως οδήγησε την Αστρολογία και στην καταστροφή της.

Με τη Μεταρρύθμιση η Αστρολογία θεωρήθηκε σύμμαχος της διεφθαρμένης Εκκλησίας που μοίραζε συγχωροχάρτια. Έτσι απορρίφθηκε καταρχήν από τους Προτεστάντες και αργότερα από το κίνημα της Αντιμεταρρύθμισης που προσπάθησε να εξυγιάνει και την ίδια την Καθολική Εκκλησία. Στα πλαίσια της Αντιμεταρρύθμισης η ίδια η Καθολική Εκκλησία που υποστήριζε την Αστρολογία, τώρα την απορρίπτει και πάπες όπως οι Σίξτος ο Ε' (1520-1590), και Ουρβανός ο Η' (1568-1644) απαγορεύουν με διατάγματα τις αστρολογικές προβλέψεις.

Η Αγγλία, που ήταν η μόνη χώρα που δεν ήταν ούτε καθολική ούτε διαμαρτυρόμενη, ήταν η μόνη χώρα που δεν απαγόρεψε ποτέ τη δράση της Αστρολογίας. Τουναντίον, χρησιμοποιήθηκε από τους βασιλείς ως εργαλείο ενθάρρυνσης του λαού ενόψει των πολέμων που διεξήγαγε το κράτος.

Στην Αγγλία αστρολόγοι υπάρχουν στις βασιλικές αυλές από τον 7ο αιώνα μ.Χ. Κατά την Αναγέννηση στην Αγγλία παρουσιάζεται για πρώτη φορά το φαινόμενο της μαζικής "κατανάλωσης" του αστρολογικού προϊόντος. Κάθε χρόνο εκδίδονται καζαμίες με ετήσιες αστρολογικές προβλέψεις, που γίνονται ανάρπαστοι κι από τις κατώτερες κοινωνικές τάξεις. Η άρχουσα τάξη της εποχής διακρίνει τη χρησιμότητα της Αστρολογίας ως εργαλείο χειραγώγησης των μαζών και ξεκινά μάλιστα από τις αρχές του 16ου αιώνα να ελέγχει τις αστρολογικές εκδόσεις προβαίνοντας σε έλεγχο των περιεχομένων, απαγόρευση των προβλέψεων για κρατικά και βασιλικά θέματα ή μέχρι ακόμα και σε εκτελέσεις αστρολόγων, που έκαναν δυσμενείς προβλέψεις.

Αστρονόμοι, μαθηματικοί και παράλληλα αστρολόγοι

Ας δούμε κάποιους από τους πιο σημαντικούς επιστήμονες και παράλληλα αστρολόγους και τη συμβολή τους:

1. Ο Τζιοβάννι Καμπάνο ή Καμπάνους (13ος αιώνας), μαθητής του Ρότζερ Μπέικον, είναι περισσότερο γνωστός από το σύστημα οικοθεσίας του. Υπήρξε μαθηματικός, αστρονόμος, αστρολόγος και γιατρός, εικάζεται ότι το σύστημα αυτό το είχε δανειστεί από τους Άραβες.
2. Ο κόμης Γκουίντο Μπονάττι (1230-1300), καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Μπολώνια εκδίδει το 1280 το «Liber Astronomicus», και το οποίο σήμερα θεωρείται το πιο σημαντικό αστρολογικό έργο του αιώνα που έζησε. Έγραψε κι άλλα έργα, ενώ θεωρείται κι ο πρώτος χρήστης της έννοιας των μεσοδιαστημάτων, αλλά το κύριο χαρακτηριστικό του ήταν ότι δεν ήταν ιδιαίτερα μετριόφρων, καθώς θεωρούσε ότι οι αστρολόγοι μπορούν να προβλέψουν τα πάντα. Λέγεται ότι όταν τον καλούσαν να συμβουλεύσει σε μάχες έδινε το έναυσμα για την έναρξη της μάχης, καθισμένος στην κορυφή ενός κάστρου.
3. Βλάσιος της Πάρμα (Biagio Pellacani da Parma, 1350-1416), επιστήμονας και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Πάβια, ασχολήθηκε και με την αστρολογία και έγινε περισσότερο γνωστός, επειδή προέβλεψε την έκβαση ενός τοπικού πολέμου.
4. Ο Μαγκίνους (Giovanni Luciano Maginiή Antonius Maginus, 1555-1617), μαθηματικός και αστρολόγος που εισήγαγε στην ουσία τις δευτερεύουσες κατευθύνσεις με τη σημερινή τους έννοια (μία μέρα ισούται συμβολικά με ένα χρόνο ζωής). Έχει βρεθεί ότι είχε εκτενή αλληλογραφία με άλλες προσωπικότητες της εποχής όπως ο Μπράχε ή ο Κέπλερ.
5. Ο Πλάσιντους (Placido de Titis,1603-1668): Εισήγαγε το γνωστό σύστημα οίκων την εποχή που χρησιμοποιούνταν κυρίως το σύστημα του Regiomontanus. Επρόκειτο στην ουσία για μία βελτίωση του συστήματος οίκων του Πτολεμαίου. Πάνω σε αυτό το σύστημα δούλευαν πολύ ορθότερα οι πρωτεύουσες κατευθύνσεις (η πρόοδος όλων των πλανητών για μία μοίρα αντιστοιχεί σε ένα έτος ζωής) και γι’ αυτό προοδευτικά υιοθετήθηκε από τους αστρολόγους, αν και στην αρχή είχε προκαλέσει αρκετές αντιδράσεις, γιατί δεν είχε την απαιτούμενη ακρίβεια στον υπολογισμό των ακμών των οίκων. Επίσης, χρησιμοποίησε σε μεγαλύτερη έκταση τις δευτερεύουσες προόδους, όπως τις εισήγαγε ο Μαγκίνους, αν και συνέχισε να τις θεωρεί «δευτερεύουσες» στην ερμηνεία. Επιπλέον, είχε ένα δικό του τρόπο να υπολογίζει τις πρωτεύουσες κατευθύνσεις, όχι προσθέτοντας μία μοίρα για κάθε μέρα αλλά προσθέτοντας μία μοίρα και βρίσκοντας στην εφημερίδα σε ποια μέρα και ώρα αντιστοιχούσε.
6. Ο Ζαν Μπατίστ Μορίν (ή αλλιώς Μορέν ντε Βιλφράνς 1583-1686), μεγάλος αστρονόμος, βρήκε τον τρόπο υπολογισμού του γεωγραφικού μήκους μέσα στη θάλασσα. Βασιλικός αστρολόγους του Λουδοβίκου του ΙΓ’ και αστρολόγος του καρδινάλιου Ρισελιέ. Προέβλεψε με επιτυχία το θάνατο επιφανών ατόμων της εποχής του όπως του ίδιου του Ρισελιέ, του αυτοκράτορα Γουσταύου Αδόλφου του Β' της Σουηδίας, του Γερμανού στρατηγού Βαλενστάιν και του βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκου του ΙΓ' όλων επιφανών προσώπων που συμμετείχαν στον Τριακονταετή Πόλεμο και καθόρισαν τις μοίρες της Ευρώπης. Ήρθε στην αυλή του Λουδοβίκου του ΙΓ όταν γεννήθηκε ο γιος του Λουδοβίκος ο ΙΔ, ενώ αργότερα, παρευρέθηκε την ώρα της ερωτικής συνεύρεσης του Λουδοβίκου του ΙΔ με τη γυναίκα του, προκειμένου να καταγράψει την ακριβή ώρα σύλληψης του διαδόχου του.Το έργο του ήταν κολοσσιαίο για την εποχή καθώς αποτελούνταν από 26 τόμους. Ωστόσο δεν έζησε να το δει να εκδοθεί και εκδόθηκε μετά το θάνατο του με την επωνυμία Astrologia Gallica.
7. Ο Γιόχαν Μύλλερ ή αλλιώς Regiomontanus (1436-1476): Γερμανός αστρονόμος και αστρολόγος, γνωστός για το σύστημα οίκων του, που χρησιμοποιείται στην ωριαία αστρολογία. Αν και ασχολήθηκε με την αστρολογία κυρίως κατά τη νεότητα του, ήταν από τους πρώτους που άρχισε να εκδίδει αστρολογικά άλμανακ με τις θέσεις των πλανητών και μετεωρολογικές και άλλες προβλέψεις. Η μαζική κυκλοφορία αυτών των εντύπων (που ήταν πρόδρομοι των αστρολογικών εφημερίδων και λέγεται ότι τις χρησιμοποίησε κι ο Χριστόφορος Κολόμβος για να προβλέψει μία έκλειψη) επέτρεψε στους αστρολόγους να αρχίσουν να αντιπαραβάλλουν τις προβλέψεις με τα πραγματικά δεδομένα (κατά πόσον επαληθεύοντας οι προβλέψεις) κι έτσι να γίνεται προσπάθεια η αστρολογία να επαληθεύεται με εμπειρικά δεδομένα.
8. Ο Βαλεντάιν Νάμποτ (Valentine Naibod ή Naipoth ή Napod, 1523-1593), μαθηματικός στο Πανεπιστήμιο της Κολωνίας, υπολόγισε τη μέση ημερήσια κίνηση του Ήλιου, δίνοντας μεγαλύτερη ακρίβεια στο σύστημα των πρωτευουσών κατευθύνσεων. Για το τέλος της ζωής του λέγεται το εξής ανέκδοτο. Περιτριγύριζε στην Ιταλία όντας σε αδιέξοδο και προέβλεψε ότι μπαίνει σε μία επικίνδυνη περίοδο της ζωής του. Μάζεψε λοιπόν τροφή και κλείστηκε στο σπίτι του μέχρι να περάσει ο κίνδυνος. Δυστυχώς κάποιοι κλέφτες νομίζοντας ότι είναι εγκαταλειμμένο το σπίτι το διέρρηξαν και τον σκότωσαν κατά την είσοδο τους σε αυτό.
9. Ο Τύχο ντε Μπράχε (1546-1601): Το 1572 προέβλεψε την εμφάνιση ενός ηγέτη από το Βορρά που θα υποτάξει τις γερμανικές χώρες μέχρι το 1632 (η προφητεία επαληθεύτηκε με την εμφάνιση του Γουσταύου Αδόλφου του Β') καθώς και το θάνατο του διαδόχου του θρόνου της Δανίας Χριστιανού του Δ'. Λέγεται ότι υπερασπίστηκε επίσης την αστρολογία στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης. Επίσης παρατήρησε για πρώτη φορά την εμφάνιση ενός νέου αστέρα στον ουρανό, αποδεικνύοντας ότι ο ουρανός αλλάζει. Με την εμφάνιση του νέου αστέρα γκρεμιζόταν ένα από τα βασικότερα δόγματα της Καθολικής Εκκλησίας και αποδεικνυόταν ότι και το Σύμπαν υπόκειντο σε αλλαγές. Στον Μπράχε είχε δωρίσει ο βασιλιάς Φρειδερίκος ο Β' της Δανίας ένα νησί για αστρολογικές παρατηρήσεις. Εκεί έμεινε ο Μπράχε μέχρι το 1597. Υο 1599 μετά από περιπλανήσεις κατέληξε στην Πράγα ως αυτοκρατορικός μαθηματικός του Ροδόλφου του Β'. Εκεί έμελλε να συναντηθεί με την άλλη μεγάλη προσωπικότητα της εποχής του τον Γιοχάνες Κέπλερ. Η αλληλεπίδραση των δύο άλλαξε την πορεία της επιστήμης και της Φιλοσοφίας στην Ευρώπη.
10. Ο Γιοχάνες Κέπλερ (1571-1630): Γεννήθηκε στη Σουηβία (γερμανική επαρχία) και πήγε για σπουδές στην Αυστρία. Εκεί πολύ νέος ασχολήθηκε με την έκδοση ετήσιου καζαμία και λέγεται ότι προέβλεψε την εισβολή των Τούρκων στην Αυστρία. Επίσης είναι πολύ γνωστός γιατί μελέτησε τις κινήσεις των ουρανίων σωμάτων ( έκανε την πρώτη απόπειρα απεικόνισης της κίνησης τους με τις περίφημες εξισώσεις του Κέπλερ ) καθώς και ήταν ο πρώτος που εισηγήθηκε το ηλιοκεντρικό σύστημα (αν και επισήμως αναγνωρίζεται αυτό στον Κοπέρνικο). Οι αστρονόμοι σήμερα αδυνατούν να κατανοήσουν πώς ένας αστρονόμος σαν τον Κέπλερ είχε ασχοληθεί σε τέτοιο σημείο με την αστρολογία, ώστε να έχει συμπεριλάβει πλήρη ανάλυση του γενέθλιου χάρτη του στον τέταρτο τόμο του έργου του Αρμονικά, το οποίο είχε αφιερώσει στο βασιλιά Ιάκωβο τον Α’. Από τις μαρτυρίες της εποχής γνωρίζουμε επίσης ότι ο Κέπλερ προτιμούσε το σύστημα των δευτερευουσών κατευθύνσεων γιατί έβλεπε ότι οι πλανήτες δεν κινούνται όλοι στην ίδια ταχύτητα, ώστε να τους προχωρούμε όλους μία μοίρα την ημέρα όπως έλεγαν οι πρωτεύουσες κατευθύνσεις.

Ο Διαφωτισμός

Ο Διαφωτισμός είναι γνωστός ιστορικά ως η περίοδος που αρχίζει και αναπτύσσεται η σύγχρονη Επιστήμη. Κατά την περίοδο αυτή και με τις ανακαλύψεις της Αστρονομίας για την κίνηση των πλανητών αρχίζει και γίνεται αντιληπτό ότι πολλά από τα δόγματα της Αστρολογίας δε φαίνεται να συμφωνούν με την παρατήρηση. Δημιουργείται έτσι η άποψη ότι η Αστρολογία δε στηρίζεται σε επιστημονικά δεδομένα (π.χ. στην πραγματική κίνηση των πλανητών) και έτσι αρχίζει να πέφτει σε δυσμένεια.

Η προοδευτική απόσυρση της Αστρολογίας από το προσκήνιο της Επιστήμης τη μεταφέρει προοδευτικά στο παρασκήνιο της γνώσης. Όσοι ήθελαν να τη μελετήσουν το έκαναν αναγκαστικά μυστικά, παράλληλα με άλλες μη αποδεκτές επιστημονικά πρακτικές, όπως η αλχημεία. Η μελέτη αυτών των πρακτικών διαδίδεται κυρίως στα πλαίσια αριστοκρατικών κύκλων που θεωρούν μόδα τη συμμετοχή σε κάποιου τέτοιου είδους «μυστική» ομάδα. Έτσι άρχισαν να δημιουργούνται οι λεγόμενες μυστικές αδελφότητες. Μεταξύ αυτών ιδιαίτερη διάδοση έχουν αυτές που σήμερα τις ονομάζουμε τεκτονικές αδελφότητες.

Η Αστρολογία όμως συνεχίζει να δέχεται χτυπήματα από την Επιστήμη. Η ανακάλυψη του πλανήτη Ουρανού το 1781 της φέρνει άλλο ένα σημαντικό πλήγμα. Το σύστημα των επτά πλανητών δεν ισχύει πλέον και πρέπει να αναπροσαρμοστεί. Από τους αστρολόγους της εποχής γίνονται διάφορες προσπάθειες επαναφοράς της συμμετρίας στο σύστημα, αλλά δυστυχώς με την ανακάλυψη του Ποσειδώνα το 1843 κι αυτές οι προσπάθειες εγκαταλείπονται.

20ος αιώνας

Ο 20ος αιώνας είναι ένας αιώνας όπου γίνονται αρκετές απόπειρες επιστημονικής τεκμηρίωσης της Αστρολογίας. Μεταξύ των προσπαθειών αυτών αξίζει να αναφερθεί η προσπάθεια του ζεύγος Μισέλ και Φρανσουάζ Γκωκελέν, που ενώ ξεκίνησε να διαψεύσει την Αστρολογία, βρήκε στατιστική συσχέτιση ανάμεσα στην επιλογή επαγγέλματος και αστρολογικούς παράγοντες.

Το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα ξεκινά η κατασκευή των πρώτων αστρολογικών προγραμμάτων για Η/Υ, ενώ αναβιώνουν παλιοί κλάδοι της Αστρολογίας, όπως η Ωριαία Αστρολογία. Η Αστρολογία συνδέεται με τις εναλλακτικές θεραπείες και αναπτύσσονται σχολές αστρολογικής συμβουλευτικής στην κατεύθυνση της ψυχοθεραπείας. Η Αστρολογία απλώνεται έτσι προς διάφορες κατευθύνσεις, άλλοτε αναβιώνοντας παραδοσιακές σχολές κι άλλοτε ερχόμενη σε επαφή με νέα ρεύματα. Ίσως μία από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις του 20ου αιώνα όμως, είναι η ύπαρξη πλέον αστρολογικών σχολών πανεπιστημιακού επιπέδου που επιμορφώνουν επάξια τους νέους αστρολόγους. Κλασσικές σήμερα θεωρούνται η Mayo School of Astrology και η σχολή Kepler.

Σε αυτή τη σύντομη ανασκόπηση, με αφορμή την Παγκόσμια ημέρα Αστρολογίας που γιορτάζεται με την Εαρινή Ισημερία, μπορούμε να διαπιστώσουμε την άνοδο, την πτώση και την επάνοδο της αστρολογίας, ανά τους αιώνες. Επιπλέον, υπάρχουν αξιόλογοι άνθρωποι που αφιέρωσαν αρκετά χρόνια από τη ζωή τους και συνεχίζουν να αφιερώνουν, παγκοσμίως, για να της ξαναδώσουν την αξία που της αναλογεί, κόντρα στην αμφισβήτηση και τον χλευασμό, μέσα από τη στάση ζωής, τη μόρφωση, την παιδεία τους, τις έρευνες και το έργο τους!

Σε αυτούς τους λίγους, αλλά σημαντικούς, αφανείς και μη, ευχόμαστε Χρόνια πολλά!